Ngành sản xuất kim loại tấm là nền tảng của cơ khí, xây dựng, điện – điện tử. Việt Nam hiện có hơn 3.100 doanh nghiệp cơ khí và 53.000 cơ sở sản xuất, nhưng sản phẩm nội địa mới đáp ứng khoảng 7% nhu cầu, phần lớn còn phụ thuộc nhập khẩu. Biến động nguyên liệu, chi phí sản xuất cao và thiếu hụt lao động lành nghề đang tạo áp lực lớn. Bài viết này phân tích những thách thức chính và cách giải pháp ERP có thể giúp doanh nghiệp quản trị tốt hơn để nâng cao sức cạnh tranh.
5 thách thức chính và giải pháp ERP
Ngành sản xuất kim loại tấm tại Việt Nam đang vận hành trong một môi trường cạnh tranh gay gắt và nhiều biến động. Doanh nghiệp không chỉ phải đối mặt với biến động giá nguyên liệu và sự phụ thuộc nhập khẩu, mà còn chịu áp lực về chi phí, thiếu hụt lao động, yêu cầu giao hàng nhanh và sản xuất linh hoạt theo đơn hàng tùy chỉnh. Những yếu tố này khiến biên lợi nhuận ngày càng thu hẹp, đồng thời làm lộ rõ hạn chế trong quản trị sản xuất truyền thống.
Trong bối cảnh đó, ERP đóng vai trò như một công cụ giúp doanh nghiệp kiểm soát tốt hơn chuỗi cung ứng, chi phí, nhân lực và quy trình sản xuất. Các thách thức dưới đây và giải pháp đi kèm cho thấy rõ giá trị mà ERP có thể mang lại.
Nguyên liệu thô & Chuỗi cung ứng
Thách thức tại Việt Nam
- Nguyên liệu đầu vào như thép cán nguội, thép mạ kẽm, nhôm hay thép không gỉ phần lớn phải nhập khẩu. Điều này kéo theo một số vấn đề lớn:
- Biến động giá thép toàn cầu: Giai đoạn 2023–2024, giá thép có thời điểm tăng 15–20%. Khi giá thay đổi liên tục, việc lập kế hoạch chi phí của doanh nghiệp trở nên khó khăn và biên lợi nhuận bị thu hẹp đáng kể.
- Rủi ro thương mại quốc tế: Các chính sách phòng vệ thương mại hoặc thuế nhập khẩu từ các thị trường lớn có thể khiến chi phí nguyên liệu đội lên, làm giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm nội địa.
- Gián đoạn chuỗi cung ứng: Theo khảo sát toàn cầu, 82% doanh nghiệp trong ngành kim loại từng gặp sự cố gián đoạn chuỗi cung ứng. Với các doanh nghiệp nhỏ ở Việt Nam, rủi ro này càng nghiêm trọng do thiếu nhà cung cấp thay thế và khả năng dự trữ nguyên liệu hạn chế.
Giải pháp ERP
ERP có thể giúp doanh nghiệp kiểm soát chuỗi cung ứng một cách chủ động:
- Tích hợp quản lý chuỗi cung ứng và tồn kho: Hệ thống tự động cập nhật tình trạng tồn kho, đưa cảnh báo khi nguyên liệu xuống thấp hoặc có dấu hiệu tăng giá, từ đó hỗ trợ lập kế hoạch mua hàng kịp thời.
- Dự báo nhu cầu chính xác hơn: Thông qua dữ liệu bán hàng và xu hướng thị trường, ERP phân tích để dự đoán nhu cầu sản xuất, giúp doanh nghiệp chuẩn bị nguyên liệu phù hợp, tránh tình trạng thiếu hụt hoặc dư thừa.
- Kết nối trực tiếp với nhà cung cấp: Các module ERP cho phép theo dõi tình trạng đơn hàng, giao hàng theo thời gian thực. Việc này giúp giảm thiểu rủi ro trễ nguyên liệu, đồng thời nâng cao tính minh bạch trong quan hệ với đối tác.
Nhờ sự hỗ trợ này, doanh nghiệp có thể duy trì chuỗi cung ứng ổn định hơn, hạn chế rủi ro giá cả và cải thiện khả năng kiểm soát chi phí.
Thiếu hụt lao động lành nghề
Thách thức tại Việt Nam
- Gia công kim loại tấm là ngành đòi hỏi nhiều kỹ năng thủ công và sự chính xác trong từng công đoạn như hàn, dập, uốn, mài hay xử lý bề mặt. Tuy nhiên, nguồn lao động chất lượng cao trong lĩnh vực này đang ngày càng khan hiếm:
- Thiếu hụt lao động lành nghề: Nhiều thợ cơ khí lâu năm chuyển sang ngành khác hoặc đi làm việc ở nước ngoài với thu nhập cao hơn.
- Nguồn nhân lực trẻ ít quan tâm: Lao động trẻ thường chọn công việc trong lĩnh vực dịch vụ, công nghệ thay vì cơ khí truyền thống. Điều này khiến nguồn nhân lực kế thừa bị thiếu hụt.
- Hệ quả trực tiếp: Doanh nghiệp khó duy trì năng suất ổn định, tỷ lệ sai hỏng sản phẩm cao, trong khi yêu cầu từ khách hàng ngày càng khắt khe về chất lượng và tiến độ.
Giải pháp ERP
ERP hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa việc sử dụng nhân lực sẵn có:
- Quản lý ca kíp và giờ công khoa học: Hệ thống theo dõi chi tiết thời gian làm việc của từng nhân viên, giúp nhà quản lý phân bổ công việc hợp lý, hạn chế tình trạng quá tải hoặc dư thừa lao động.
- Theo dõi năng suất từng công đoạn: ERP cung cấp dữ liệu theo thời gian thực về hiệu suất ở từng công đoạn, từ hàn, uốn đến hoàn thiện bề mặt, giúp xác định chính xác điểm nghẽn làm giảm hiệu quả sản xuất.
- Phân tích hiệu suất nhân lực: Dựa trên dữ liệu về năng suất và lỗi sản phẩm, ERP đưa ra báo cáo đánh giá, từ đó hỗ trợ doanh nghiệp tổ chức đào tạo nội bộ hoặc bố trí lại nhân sự để nâng cao hiệu quả công việc.
Với công cụ này, doanh nghiệp có thể sử dụng tối đa nguồn lực hiện có, đồng thời tạo nền tảng dữ liệu để hoạch định chiến lược nhân sự lâu dài.
Áp lực chi phí và biên lợi nhuận mỏng
Thách thức tại Việt Nam
Các doanh nghiệp sản xuất kim loại tấm thường xuyên phải đối mặt với áp lực chi phí ở nhiều khâu:
- Nguyên liệu và năng lượng chiếm tỷ trọng lớn: Giá thép, nhôm, điện và nhiên liệu đều biến động mạnh, khiến chi phí đầu vào khó kiểm soát.
- Sản phẩm nội địa khó cạnh tranh: Dù giá thành sản xuất cao, chất lượng lại chưa đạt chuẩn quốc tế, khiến doanh nghiệp trong nước gặp bất lợi so với hàng nhập khẩu.
- Hạn chế về đầu tư máy móc: Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ khó có khả năng đầu tư dây chuyền hiện đại. Hệ quả là vòng luẩn quẩn chi phí cao – năng suất thấp, khó thoát khỏi tình trạng biên lợi nhuận mỏng.
Giải pháp ERP
ERP giúp minh bạch và tối ưu chi phí sản xuất qua nhiều cách:
- Tích hợp tính toán giá thành sản phẩm (Costing): Toàn bộ chi phí nguyên vật liệu, nhân công, khấu hao máy móc được ghi nhận tự động, giúp ban lãnh đạo nắm rõ chi phí thực tế cho từng đơn hàng.
- Hỗ trợ Lean Manufacturing: Hệ thống ERP cung cấp dữ liệu để giảm lãng phí trong tồn kho, thời gian chờ và quy trình không tạo giá trị, từ đó giảm chi phí vận hành.
- Tự động hóa báo cáo tài chính và thuế: Giảm thời gian và chi phí cho bộ phận kế toán, đồng thời đảm bảo tính chính xác khi lập báo cáo theo quy định.
Nhờ ERP, doanh nghiệp có cơ sở dữ liệu minh bạch để kiểm soát chi phí và từng bước cải thiện biên lợi nhuận.
Yêu cầu sản xuất tùy biến và linh hoạt
Thách thức tại Việt Nam
- Khách hàng trong lĩnh vực điện tử, cơ khí, xây dựng hay năng lượng ngày càng yêu cầu sản phẩm tùy biến cao. Các đơn hàng dạng ETO (Engineer-to-order) và MTO (Make-to-order) trở nên phổ biến. Điều này tạo ra áp lực lớn:
- Thay đổi thiết kế liên tục: Doanh nghiệp phải điều chỉnh bản vẽ, kích thước và quy cách trong thời gian ngắn.
- Khó kiểm soát chi phí và tiến độ: Nếu không quản lý tốt, việc thay đổi giữa chừng có thể kéo dài thời gian sản xuất, tăng chi phí và ảnh hưởng đến chất lượng.
- Nguy cơ mất khách hàng: Với thị trường xuất khẩu, việc không đáp ứng được yêu cầu tùy biến nhanh chóng có thể dẫn đến mất đơn hàng vào tay đối thủ.
Giải pháp ERP
ERP hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao tính linh hoạt:
- Tích hợp dữ liệu CAD vào hệ thống: ERP cho phép đồng bộ bản vẽ kỹ thuật từ phần mềm thiết kế sang cấu trúc sản phẩm (BOM), từ đó rút ngắn bước nhập liệu thủ công.
- Quản lý đơn hàng tùy biến: Khi nhận đơn hàng thiết kế riêng, ERP tự động tính toán chi phí, lên kế hoạch sản xuất và phân công nguồn lực phù hợp.
- Rút ngắn thời gian giao hàng: Quy trình được số hóa giúp doanh nghiệp phản hồi nhanh với khách hàng và đảm bảo tiến độ.
- Điều này giúp doanh nghiệp Việt Nam duy trì tính cạnh tranh khi làm việc với các đối tác quốc tế vốn rất coi trọng tốc độ và độ chính xác.
Năng suất và thời gian giao hàng
Thách thức tại Việt Nam
Năng suất và tiến độ giao hàng là yếu tố sống còn trong ngành kim loại tấm. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy:
- Máy móc lạc hậu: Phần lớn dây chuyền sản xuất chưa ứng dụng IoT hoặc robot, hiệu suất chưa cao.
- Yêu cầu từ khách hàng quốc tế: Các đối tác kỳ vọng giao hàng nhanh, chất lượng đồng đều. Đây là áp lực lớn cho doanh nghiệp nội địa.
- Tỷ lệ sai hỏng cao: Sản phẩm lỗi hoặc không đạt yêu cầu kỹ thuật khiến chi phí tăng thêm, đồng thời ảnh hưởng tiến độ giao hàng.
Giải pháp ERP
ERP giúp cải thiện năng suất và đảm bảo tiến độ nhờ:
- Tích hợp MES (Manufacturing Execution System): Giám sát tiến độ sản xuất theo thời gian thực, từ đó phát hiện sớm các điểm nghẽn.
- Theo dõi tình trạng máy móc: ERP kết hợp IoT để ghi nhận dữ liệu máy, đưa cảnh báo bảo trì, tránh dừng dây chuyền đột xuất.
- Tăng tốc độ và giảm lỗi: Khi ERP phối hợp với thiết bị tự động hóa, quy trình sản xuất trở nên chính xác hơn, giảm chi phí làm lại và rút ngắn thời gian giao hàng.
Nhờ ứng dụng ERP, doanh nghiệp không chỉ cải thiện năng suất mà còn nâng cao uy tín với khách hàng nhờ đảm bảo tiến độ và chất lượng ổn định.
Triển vọng của ngành sản xuất kim loại tấm tại Việt Nam
Mặc dù còn nhiều hạn chế về công nghệ, nhân lực và chi phí, ngành sản xuất kim loại tấm Việt Nam vẫn có triển vọng tăng trưởng nhờ các yếu tố sau:
- Nhu cầu thị trường trong nước tăng cao: Các ngành xây dựng, điện – điện tử, năng lượng tái tạo, ô tô đều cần đến linh kiện và cấu kiện kim loại. Đây là động lực lớn để các doanh nghiệp trong nước mở rộng sản xuất.
- Xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu: Nhiều tập đoàn đang dịch chuyển sản xuất sang Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Điều này tạo cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị.
- Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước: Chính phủ khuyến khích phát triển công nghiệp hỗ trợ và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, đặc biệt trong cơ khí chế tạo và công nghiệp nặng.
- Ứng dụng công nghệ số: Doanh nghiệp bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến ERP, MES, IoT và tự động hóa để nâng cao hiệu quả sản xuất. Đây là nền tảng quan trọng cho việc cạnh tranh lâu dài.
Nếu tận dụng tốt cơ hội và đẩy mạnh chuyển đổi số, ngành sản xuất kim loại tấm hoàn toàn có thể nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm phụ thuộc nhập khẩu và gia tăng giá trị nội địa trong những năm tới.
Ngành sản xuất kim loại tấm tại Việt Nam đang đứng trước hai mặt: một bên là áp lực chi phí, nhân lực và công nghệ; bên còn lại là cơ hội từ thị trường, chính sách và nhu cầu hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó, ERP không chỉ là một phần mềm quản trị, mà còn là công cụ giúp doanh nghiệp kiểm soát chi phí, quản lý chuỗi cung ứng, tối ưu nhân lực, tăng năng suất và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Giải pháp DEHA:ERP được thiết kế riêng cho doanh nghiệp sản xuất với các module như DEHA:M (quản lý sản xuất), DEHA:QC (quản lý chất lượng), DEHA:WM (quản lý kho), DEHA:HR (quản lý nhân sự)… giúp doanh nghiệp ngành kim loại tấm cũng như nhiều ngành khác như bao bì, nhựa, thực phẩm, dược phẩm, ô tô đạt được hiệu quả toàn diện trong quản trị.
