Tín chỉ Carbon được ví như “kho báu” CO2, ra đời cùng với nghị định thư Kyoto (1997) nhằm giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới mục tiêu bảo vệ môi trường, phát triển bền vững của thế giới. Chúng có hẳn một thị trường hoạt động mua bán sôi nổi, và xu hướng sẽ cực kỳ phát triển trong tương lai.
Tín chỉ Carbon là gì?
Tín chỉ carbon (carbon credit) là một công cụ tài chính được sử dụng trong các cơ chế giảm phát thải khí nhà kính. Mỗi tín chỉ carbon đại diện cho một tấn CO2 hoặc một lượng khí nhà kính tương đương không được phát thải vào khí quyển.
Các chính phủ hoặc cơ quan quản lý đặt ra giới hạn phát thải khí nhà kính cho các doanh nghiệp, ngành công nghiệp hoặc quốc gia. Các đơn vị này phải tuân thủ giới hạn này hoặc mua carbon debit để bù đắp phần vượt quá.
Nếu một doanh nghiệp, dự án hoặc quốc gia giảm lượng khí thải hơn mức yêu cầu, họ sẽ nhận được carbon debit . Các tín chỉ này có thể được bán cho các đơn vị khác chưa đạt được mục tiêu giảm phát thải của họ.
Carbon debit có thể được giao dịch trên các thị trường carbon, nơi người mua và người bán có thể thỏa thuận giá cả. Điều này tạo ra một cơ chế khuyến khích tài chính cho các hoạt động giảm phát thải.
Một tín chỉ Carbon được ra đời như thế nào?
Carbon debit được tính và công nhận thông qua một quy trình nghiêm ngặt bao gồm nhiều bước, từ việc đo lường lượng khí thải đến việc xác minh và chứng nhận bởi các cơ quan có thẩm quyền. Dưới đây là các bước chính trong quá trình này:
Đo lường lượng phát thải
Trước tiên, cần xác định mức phát thải khí nhà kính hiện tại của một dự án, doanh nghiệp hoặc quốc gia trước khi thực hiện bất kỳ biện pháp giảm phát thải nào. Thông tin này sẽ là cơ sở để so sánh với lượng phát thải sau khi thực hiện các biện pháp giảm thiểu.
Việc đo lường phải tuân theo các tiêu chuẩn quốc tế như GHG Protocol (Greenhouse Gas Protocol) hoặc các phương pháp đã được chứng nhận bởi các chương trình như UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change).
Thực hiện các biện pháp giảm phát thải
Các biện pháp này có thể bao gồm sử dụng năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu quả năng lượng, bảo vệ rừng hoặc các dự án phát triển bền vững. Lượng giảm phát thải khí nhà kính (so với mức phát thải ban đầu) được tính toán và quy đổi thành tín chỉ carbon.
Xác minh
Một tổ chức hoặc cơ quan kiểm tra độc lập sẽ tiến hành xác minh các tính toán và phương pháp được sử dụng để đo lường lượng phát thải và giảm phát thải. Các tổ chức này có thể là các đơn vị đã được công nhận bởi UNFCCC hoặc các chương trình tiêu chuẩn như Verra hoặc Gold Standard.
Sau khi kiểm tra, tổ chức xác minh sẽ lập báo cáo để đảm bảo rằng lượng giảm phát thải được tính toán chính xác và đáp ứng các tiêu chuẩn quy định.
Chứng nhận
Sau khi hoàn tất xác minh, tổ chức chứng nhận sẽ cấp tín chỉ carbon tương ứng với lượng giảm phát thải đã được xác nhận. Mỗi tín chỉ đại diện cho việc giảm một tấn CO2 hoặc khí nhà kính tương đương.
Carbon debit sau đó được đăng ký trong một cơ sở dữ liệu công khai, thường là trên các nền tảng như Verra, Gold Standard, hoặc các hệ thống giao dịch tín chỉ carbon quốc gia.
Giao dịch và sử dụng tín chỉ carbon
Sau khi được chứng nhận, carbon debit có thể được mua bán trên các thị trường carbon. Doanh nghiệp hoặc quốc gia có thể sử dụng tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải của mình hoặc để đạt được các mục tiêu giảm phát thải bắt buộc hoặc tự nguyện.
Bức tranh về thị trường tín chỉ carbon
Thị trường giao dịch tín chỉ CO2 đã bắt đầu từ 20 năm trước đây. Chúng sẽ có giá giao động từ 0.07 – 155 USD/tấn CO2. Tín chỉ carbon được giao dịch trên các thị trường carbon chính thức và không chính thức. Dưới đây là một số thị trường và nền tảng phổ biến nơi carbon debit được giao bán:
Thị trường carbon tuân thủ (Compliance Carbon Markets)
- EU Emissions Trading System (EU ETS): Đây là thị trường carbon lớn nhất thế giới, chủ yếu hoạt động ở Liên minh Châu Âu. EU ETS đặt ra giới hạn về lượng khí thải CO2 mà các công ty có thể phát thải và cho phép họ mua bán tín chỉ carbon để tuân thủ quy định.
- California Cap-and-Trade Program: Một trong những thị trường carbon lớn nhất ở Bắc Mỹ, thị trường này yêu cầu các công ty tuân thủ các giới hạn về phát thải và mua tín chỉ carbon nếu cần thiết.
- China National ETS: Trung Quốc đã triển khai hệ thống ETS quốc gia của mình, hiện là một trong những thị trường carbon lớn nhất trên thế giới.
Thị trường carbon tự nguyện (Voluntary Carbon Markets)
- Verra (VCS – Verified Carbon Standard): Một trong những chương trình chứng nhận tín chỉ carbon tự nguyện phổ biến nhất. Tín chỉ carbon được xác nhận bởi Verra có thể được giao dịch trên nhiều nền tảng.
- Gold Standard: Một tiêu chuẩn uy tín khác trong thị trường tự nguyện, chuyên về các dự án phát triển bền vững.
- Climate Action Reserve (CAR): Cung cấp tín chỉ carbon từ các dự án đã được xác minh trên khắp thế giới.
Nền tảng giao dịch trực tuyến
- CME Group: Một trong những sàn giao dịch hàng hóa lớn nhất thế giới, CME cung cấp hợp đồng tương lai tín chỉ carbon, giúp các nhà đầu tư và doanh nghiệp giao dịch tín chỉ này.
- Xpansiv: Một nền tảng giao dịch tín chỉ carbon tự nguyện, cung cấp môi trường giao dịch minh bạch và hiệu quả.
- AirCarbon Exchange (ACX): Một sàn giao dịch tín chỉ carbon trực tuyến có trụ sở tại Singapore, giúp kết nối người mua và người bán tín chỉ carbon từ khắp nơi trên thế giới.
- Carbon Trade Exchange (CTX): Một nền tảng giao dịch trực tuyến cho cả tín chỉ carbon tự nguyện và tuân thủ.
Giao dịch trực tiếp
- Các công ty, tổ chức phi chính phủ, và các dự án phát triển bền vững cũng có thể bán tín chỉ carbon trực tiếp cho các doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư thông qua các thỏa thuận song phương.
Thị trường tín chỉ carbon ngày càng phát triển và trở nên quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm giảm thiểu biến đổi khí hậu. Tùy vào mục tiêu và nhu cầu của bạn, bạn có thể tham gia vào thị trường tuân thủ hoặc thị trường tự nguyện.
Có một sự thật là, những doanh nghiệp khi đi mua tín chỉ rất quan tâm đến nguồn gốc của nó, và việc tạo ra tín chỉ đó có mang lại những thay đổi tích cực nào cho môi trường, con người, xã hội hay không. Mỗi một tín chỉ carbon khi gia nhập vào thị trường mua bán sẽ đều có một mã nhất định. Mã này sẽ thể hiện được địa điểm dự án mà tín chỉ carbon được tạo ra, mã số định danh của tín chỉ và số đăng ký dự án của cơ chế. Và những doanh nghiệp có ý định mua tín chủ sẽ tìm hiểu được thông tin qua mã số này.
3 loại hình tín chỉ carbon phổ biến nhất ở Việt Nam
Hiện nay đang có khoảng 170 loại hình tín chỉ carbon khác nhau, được định giá một cách khác nhau. Và ở Việt Nam, đang có 3 loại hình phổ biến dưới đây:
Loại hình năng lượng tái tạo
Năng lượng tái tạo như dự án thuỷ điện, điện gió, điện mặt trời là nguồn tạo ra tín chỉ carbon lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng gần 60%. Tín chỉ từ năng lượng tái tạo có dải giá thấp nhất trong các loại hình tín chỉ tự nguyện cho đến nay, khoảng từ 0.2 đến 5 USD/tín chỉ carbon.
Loại hình khí đồng hành
Thu hồi khí đồng hành từ mỏ Rạng Đông của Việt Nam. Chiếm 18% lượng tín chỉ của Việt Nam tạo ra. Hiện tại dự án này đã dừng cho các lý do từ phía đối tác đồng hành.
Loại hình xử lý rác
Loại hình này chiếm khoảng 15% trong tổng số tín chỉ carbon được tạo ra.
Giá tín chỉ carbon đến từ các loại hình dựa trên giải pháp tự nhiên như trồng rừng, tái trồng rừng, bảo vệ rừng, giảm phát thải khí Metan trong nông nghiệp… đang có mức cao nhất, khoảng 4 đến 15 USD cho một tín chỉ.
Lịch sử ra đời của tín chỉ carbon
Thuật ngữ “tín chỉ carbon” (carbon credit) xuất hiện vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, trong bối cảnh toàn cầu ngày càng nhận thức rõ hơn về vấn đề biến đổi khí hậu và nhu cầu cấp bách phải giảm phát thải khí nhà kính. Dưới đây là những sự kiện lịch sử, tạo tiền đề cho sự ra đời của thuật ngữ carbon debit:
Hội nghị thượng đỉnh Trái đất (1992) và Công ước Khung Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC)
Năm 1992, tại Hội nghị thượng đỉnh Trái đất ở Rio de Janeiro, Brazil, các quốc gia đã thông qua Công ước Khung Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC). Đây là hiệp định quốc tế đầu tiên nhằm kiểm soát lượng phát thải khí nhà kính.
Nghị định thư Kyoto (1997)
Nghị định thư Kyoto, được thông qua vào năm 1997, là bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Đây là hiệp định quốc tế đầu tiên đặt ra các mục tiêu cụ thể về giảm phát thải khí nhà kính cho các quốc gia phát triển.
Trong Nghị định thư Kyoto, các cơ chế “linh hoạt” được giới thiệu để giúp các quốc gia đạt được mục tiêu giảm phát thải một cách hiệu quả hơn. Một trong những cơ chế này là Cơ chế Phát triển Sạch (CDM – Clean Development Mechanism), cho phép các quốc gia phát triển đầu tư vào các dự án giảm phát thải ở các quốc gia đang phát triển và nhận tín chỉ carbon để bù đắp cho lượng phát thải của họ.
Sự ra đời của tín chỉ carbon
Khái niệm tín chỉ carbon xuất hiện từ cơ chế CDM và các cơ chế tương tự khác trong Nghị định thư Kyoto. Carbon debit cho phép các quốc gia hoặc doanh nghiệp mua bán lượng khí thải đã được giảm, tạo ra một thị trường cho khí thải carbon và một cách để khuyến khích các hoạt động giảm phát thải trên toàn cầu. Mỗi carbon debit đại diện cho việc giảm phát thải một tấn CO2 hoặc một lượng khí nhà kính tương đương. Những tín chỉ này có thể được giao dịch trên các thị trường carbon tuân thủ hoặc tự nguyện.
Mối liên hệ giữa tín chỉ Carbon và ESG
Mặc dù có nguồn gốc và mục tiêu ra đời khác nhau nhưng carbon debit và ESG vẫn có những mối liên hệ vô cùng mật thiết. Đó là lý do vì sao khi những nhà quản lý tìm hiểu về ESG sẽ cần tìm hiểu thêm về thuật ngữ carbon debit.
Mối liên hệ về môi trường
Tín chỉ carbon là một trong những công cụ cụ thể được sử dụng để thực hiện các chiến lược môi trường trong khuôn khổ ESG. Các công ty tham gia vào việc mua bán carbon debit nhằm giảm thiểu dấu chân carbon của họ, đáp ứng các yêu cầu về môi trường trong ESG.
Đóng góp vào mục tiêu ESG
Việc sử dụng carbon debit giúp các doanh nghiệp giảm phát thải và tuân thủ các quy định về môi trường, từ đó cải thiện điểm số ESG. Đặc biệt, các hoạt động liên quan đến carbon debit như đầu tư vào năng lượng tái tạo, bảo vệ rừng, hoặc các dự án phát triển bền vững khác đều hỗ trợ các mục tiêu ESG.
Đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư
Các nhà đầu tư ngày càng yêu cầu các công ty có chiến lược ESG mạnh mẽ. Việc tham gia vào các thị trường tín chỉ carbon là một cách để các doanh nghiệp thể hiện cam kết của họ đối với môi trường và bền vững, từ đó thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư có trách nhiệm xã hội.
Song hành trong phát triển
Mặc dù tín chỉ carbon và ESG ra đời trong các bối cảnh khác nhau, nhưng chúng đã cùng phát triển theo hướng thúc đẩy các hoạt động kinh doanh bền vững. Các công ty không chỉ cần đạt được mục tiêu về lợi nhuận mà còn phải đảm bảo rằng họ đang tạo ra giá trị tích cực cho xã hội và môi trường, trong đó carbon debit là một phần của chiến lược tổng thể.
Thúc đẩy các chính sách bền vững
Tín chỉ carbon và ESG cùng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các chính sách bền vững và giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Carbon debit giúp cụ thể hóa các cam kết về môi trường trong ESG thông qua các hành động và kết quả cụ thể.
Carbon debit đã trở thành một công cụ quan trọng trong việc thúc đẩy các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời cung cấp cơ hội tài chính cho các dự án phát triển bền vững. Nó đã mở đường cho các thị trường carbon toàn cầu, nơi mà các quốc gia, doanh nghiệp và tổ chức có thể giao dịch tín chỉ carbon nhằm đạt được các mục tiêu về môi trường.
