Hướng dẫn lập BOM cho ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi

Hướng dẫn thiết lập BOM cho ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi dành riêng cho những người quản lý sản xuất, nghiên cứu sản phẩm mới chập chững bước vào ngành. Bài viết không chỉ chia sẻ tổng quan về ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi, từng bước thiết lập BOM mà còn đề cập tới 10 sai lầm phổ biến thường gặp khi thiết lập BOM. Cùng chúng tôi khám phá ngay nhé!

Quy trình sản xuất của ngành thức ăn chăn nuôi

Quy trình sản xuất của ngành thức ăn chăn nuôi tương đối phức tạp vì có nhiều công đoạn chế biến các nguyên liệu thô trở thành thành phẩm. Tuy nhiên, trong khuôn khổ nội dung của bạn viết này, bạn sẽ chỉ cần quan tâm đến bước đầu tiên Lập kế hoạch sản xuất. Vì đây là bước cần bạn phải thiết lập BOM.

Chỉ khi thiết lập được BOM, lên được kế hoạch sản xuất thì những công đoạn phía sau của quy trình mới được thực hiện trơn tru và hiệu quả.

Ngay bây giờ, chúng ta  sẽ cùng nhau khám phá hướng dẫn chi tiết về cách thiết lập BOM cho ngành sản xuất này.

Các bước lập BOM cho ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi

Việc thiết lập BOM cho ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi có hai phần chính là eBOM (Engineering BOM) và mBOM (Manufacturing BOM). Mỗi phần đều có vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất, từ phát triển công thức thức ăn đến quản lý sản xuất.

Để tìm hiểu thêm về 2 loại BOM này bạn có thể tìm đọc nội dung BOM là gì? Cách thiết lập BOM đơn giản cho người mới bắt đầu. Nội dung này, chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn thiết lập chúng một cách chi tiết và dễ hiểu nhất. 

eBOM

eBOM phản ánh cấu trúc sản phẩm từ khía cạnh kỹ thuật và phát triển công thức. Một eBOM cần cung cấp được các thông tin như:

• Cấu trúc công thức:
  Trong ngành thức ăn chăn nuôi, eBOM bắt đầu từ việc phát triển công thức sản phẩm. Điều này bao gồm việc lựa chọn nguyên liệu chính (ngô, đậu tương, bột cá, các chất dinh dưỡng bổ sung) và tỉ lệ thành phần để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của từng loài vật nuôi (gia cầm, gia súc, cá, tôm,…). Công thức này thường được các kỹ sư dinh dưỡng phát triển.
• Thông tin chi tiết về nguyên liệu:
  eBOM cần liệt kê các thông tin chi tiết về thành phần nguyên liệu, như nguồn gốc, các tiêu chuẩn về chất lượng (hàm lượng protein, khoáng chất), và các yếu tố khác như giá trị dinh dưỡng và thời hạn sử dụng. Các chất phụ gia, chất bảo quản cũng phải được mô tả đầy đủ.
• Yêu cầu về quy trình sản xuất:
  eBOM trong sản xuất thức ăn chăn nuôi không chỉ là danh sách các nguyên liệu, mà còn bao gồm cả các yêu cầu về quy trình kỹ thuật cần thiết, như các công đoạn trộn, ép viên, làm nguội, hoặc đóng gói, nhằm đảm bảo chất lượng cuối cùng của thức ăn chăn nuôi.
• Liên kết với quy định pháp lý:
  eBOM phải tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định liên quan đến sản xuất thức ăn chăn nuôi tại Việt Nam (như TCVN) và quốc tế, nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm và tuân thủ quy định về hàm lượng chất cấm, thuốc kháng sinh hoặc chất kích thích tăng trưởng.

Như vậy, để thiết lập một eBOM, bạn cần:

• Xây dựng công thức dinh dưỡng từ các kỹ sư dinh dưỡng.
• Xác định các thành phần và thông tin chi tiết về nguyên liệu.
• Đảm bảo tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm.

Dưới đây là một ý dụ về eBOM với sản phẩm thức ăn cho gà :

Dựa trên tài liệu eBOM, nhân viên chuyên trách ở bộ phận sản xuất sẽ có nhiệm vụ thiết lập mBOM để quá trình sản xuất có thể được diễn ra. 

mBOM

Việc thiết lập mBOM sẽ dựa trên 3 hạng mục công việc sau:

• Xây dựng danh sách nguyên liệu cho sản xuất thực tế.
• Quản lý các máy móc và thiết bị cần thiết.
• Theo dõi quy trình sản xuất và khả năng truy xuất nguồn gốc.

mBOM tập trung vào việc thực hiện sản xuất dựa trên eBOM và các yêu cầu về quy trình sản xuất. Nó sẽ cần thể hiện được các thông tin sau:

• Quy trình sản xuất thực tế:
  mBOM liệt kê các nguyên liệu cần thiết cho từng lô sản xuất cụ thể, từ việc nhập nguyên liệu, trộn nguyên liệu, đến các công đoạn sản xuất như ép viên, làm nguội, và đóng gói. Quy trình sản xuất thực tế thường khác với eBOM vì mBOM phải phản ánh các yếu tố như năng suất của nhà máy, khả năng sản xuất, và sự phân bổ nguồn lực.
• Định mức nguyên liệu:
  mBOM sẽ chi tiết hóa khối lượng và tỉ lệ nguyên liệu thực tế được sử dụng trong sản xuất. Điều này có thể khác so với công thức ban đầu do sự điều chỉnh trong sản xuất để đáp ứng năng suất hoặc kiểm soát chi phí. Ngoài ra, mBOM cũng cần xác định mức dự trữ nguyên liệu tối thiểu để đảm bảo quá trình sản xuất không bị gián đoạn.
• Thiết bị và máy móc:
  mBOM còn bao gồm danh sách các thiết bị, máy móc cần sử dụng trong từng giai đoạn sản xuất. Ví dụ, máy trộn nguyên liệu, máy ép viên, và các thiết bị đo lường chất lượng. Việc liên kết các máy móc với mBOM giúp tối ưu hóa hiệu quả sản xuất và quản lý bảo trì.
• Theo dõi và truy xuất nguồn gốc:
  Một trong những yếu tố quan trọng trong mBOM là khả năng truy xuất nguồn gốc của nguyên liệu. Điều này đặc biệt quan trọng khi các quy định về an toàn thực phẩm yêu cầu các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi phải có khả năng truy xuất toàn bộ quá trình sản xuất, từ nguồn gốc nguyên liệu đến sản phẩm cuối cùng.
• Kiểm soát chất lượng và lãng phí:
  mBOM cần tích hợp các yếu tố kiểm soát chất lượng để đảm bảo rằng sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn. Đồng thời, việc quản lý lãng phí nguyên liệu và các phụ phẩm trong quá trình sản xuất cũng được xác định trong mBOM, giúp tối ưu hóa chi phí và tăng hiệu quả sản xuất.

Dưới đây là một ví dụ về thiết lập mBOM với sản phẩm là thức ăn cho gà. mBOM này được chuyển đổi từ eBOM (đã ví dụ cho bạn ở phía trên) sang quy trình sản xuất thực tế cho một lô sản xuất 1000 kg:

Nếu như eBOM đưa ra công thức chi tiết và yêu cầu kỹ thuật cho sản phẩm thì mBOM chuyển các công thức đó thành quy trình sản xuất cụ thể. Các thông tin trong eBOM như tỷ lệ thành phần nguyên liệu sẽ được chuyển đổi thành khối lượng cụ thể trong mBOM dựa trên quy mô sản xuất.

10 sai lầm thường gặp khi thiết lập BOM

Thiếu quản lý phiên bản BOM

• Sai lầm: Không theo dõi và quản lý các phiên bản BOM, dẫn đến sự nhầm lẫn khi áp dụng công thức mới hoặc cũ vào sản xuất.
• Giải pháp: Sử dụng hệ thống quản lý dữ liệu (PLM/ERP) để kiểm soát và theo dõi các phiên bản BOM, đảm bảo sự nhất quán trong sản xuất.

Thiếu tích hợp giữa eBOM và mBOM

• Sai lầm: Thiếu sự nhất quán giữa eBOM (Engineering BOM) và mBOM (Manufacturing BOM), dẫn đến việc sản xuất sai lệch về thành phần hoặc quy trình không hợp lý.
• Giải pháp: Tích hợp hệ thống quản lý dữ liệu BOM giữa các phòng ban kỹ thuật và sản xuất để đảm bảo sự thông suốt và cập nhật giữa eBOM và mBOM.

Thiếu tính linh hoạt trong BOM

• Sai lầm: BOM quá cứng nhắc, không có phương án thay thế nguyên liệu khi thị trường hoặc điều kiện sản xuất thay đổi.
• Giải pháp: Thiết lập BOM với tính linh hoạt, cho phép dễ dàng thay đổi nguyên liệu hoặc điều chỉnh thành phần mà không ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.

Thiếu tính chính xác trong định lượng nguyên liệu

• Sai lầm: Định lượng không chính xác các thành phần trong BOM dẫn đến sản phẩm cuối cùng không đạt chất lượng yêu cầu hoặc không đạt dinh dưỡng tối ưu cho vật nuôi.
• Giải pháp: Sử dụng công nghệ tự động hóa trong quá trình cân và trộn nguyên liệu để đảm bảo độ chính xác cao.

Không cập nhật công thức kịp thời

• Sai lầm: Công thức trong BOM không được cập nhật theo các thay đổi mới nhất về quy định, tiêu chuẩn dinh dưỡng hoặc giá nguyên liệu.
• Giải pháp: Đảm bảo quy trình cập nhật BOM được thực hiện thường xuyên, dựa trên dữ liệu mới nhất từ nguồn cung ứng, nghiên cứu dinh dưỡng, và thay đổi thị trường.

Bỏ qua các tiêu chuẩn chất lượng và an toàn

• Sai lầm: Không tuân thủ đầy đủ các tiêu chuẩn an toàn về nguyên liệu (ví dụ: độ ẩm, hàm lượng độc tố, chất kháng sinh), dẫn đến sản phẩm không an toàn cho vật nuôi.
• Giải pháp: Thiết lập hệ thống kiểm soát chất lượng chặt chẽ với các chỉ số rõ ràng về thành phần, kiểm tra các chứng nhận chất lượng của từng nguyên liệu trong BOM.

Sai sót trong việc xác định nguồn nguyên liệu

• Sai lầm: BOM không phản ánh đúng nguồn cung ứng nguyên liệu hoặc lựa chọn nguồn cung không đạt chuẩn.
• Giải pháp: Kiểm tra kỹ lưỡng nguồn gốc nguyên liệu, ưu tiên các nhà cung cấp uy tín và thực hiện kiểm tra chất lượng nguyên liệu định kỳ.

BOM không tối ưu về mặt chi phí

• Sai lầm: Không tính toán tối ưu chi phí nguyên liệu trong BOM, dẫn đến giá thành sản phẩm cao, ảnh hưởng đến cạnh tranh trên thị trường.
• Giải pháp: Sử dụng các công cụ phân tích chi phí để tối ưu BOM mà vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm, kết hợp đàm phán giá tốt với nhà cung cấp.

Không dự phòng được rủi ro về nguồn cung

• Sai lầm: BOM không tính đến rủi ro về nguồn cung ứng nguyên liệu, dẫn đến tình trạng thiếu nguyên liệu hoặc phải thay thế nguyên liệu không mong muốn.
• Giải pháp: Lên kế hoạch dự phòng và có các nhà cung cấp thay thế, theo dõi chặt chẽ tình hình thị trường và cập nhật BOM khi cần thiết.

Bỏ qua yêu cầu pháp lý và quy định địa phương

• Sai lầm: BOM không tuân thủ các quy định pháp lý hoặc tiêu chuẩn dinh dưỡng của địa phương, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật hoặc không được chấp nhận trên thị trường.
• Giải pháp: Luôn cập nhật các quy định pháp lý và tiêu chuẩn mới nhất từ cơ quan quản lý địa phương và quốc tế, đảm bảo BOM đáp ứng đầy đủ các yêu cầu đó.

Các hoạt động quản lý luôn tiềm ẩn nhiều sai sót, điều quan trọng là bạn luôn có những giải pháp dành cho nó. Mỗi ngành sản xuất đều có những đặc điểm riêng cần lưu ý trong quản lý vận hành nói chung và thiết lập BOM nói riêng. Hy vọng những chia sẻ về thiết lập BOM trong ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi sẽ giúp ích cho bạn trong quá trình làm việc. Và để bạn tự tin hơn trên hành trình quản lý của mình, mời tìm hiểu thêm về nội dung 4 bài học cần ghi nhớ khi quản lý BOM trong sản xuất.