Với gần một thập kỷ kinh nghiệm triển khai hệ thống MES cho các nhà máy trong và ngoài nước, DEHA Digital Solutions nhận thấy việc lựa chọn hệ thống MES phù hợp là yếu tố quyết định trong chuyển đổi số sản xuất. Một lựa chọn sai có thể dẫn đến lãng phí đầu tư, gián đoạn quy trình và giảm năng suất. Bài viết này chia sẻ bốn bước giúp việc lựa chọn MES trở nên hiệu quả, giúp doanh nghiệp xác định đúng nhu cầu, đánh giá chính xác nhà cung cấp và triển khai thành công hệ thống.
Bước 1: Phân tích nội bộ và xác định yêu cầu
Trước khi tìm kiếm hoặc đánh giá bất kỳ nhà cung cấp nào, việc đầu tiên mà các nhà quản lý cần làm là hiểu rõ chính mình, bao gồm hiện trạng sản xuất, mục tiêu cải tiến và năng lực công nghệ hiện có. Đây là bước nền tảng giúp doanh nghiệp không “đi sai hướng” khi lựa chọn hệ thống MES.
Đánh giá mức độ sẵn sàng số hóa
Mỗi nhà máy đều đang ở một cấp độ chuyển đổi số khác nhau. Vì vậy, cần xác định rõ doanh nghiệp đang ở giai đoạn nào: đã có hạ tầng IoT, ERP, hệ thống cảm biến hay vẫn đang thu thập dữ liệu thủ công. Việc này giúp xác định phạm vi triển khai MES là toàn diện hay chỉ ở một khu vực sản xuất thí điểm trước khi mở rộng.
Xác định mục tiêu rõ ràng
Một hệ thống MES hiệu quả phải được lựa chọn dựa trên mục tiêu cụ thể. Nhà quản trị nên làm rõ câu hỏi: “MES sẽ giúp nhà máy giải quyết vấn đề gì?”. Các mục tiêu phổ biến có thể bao gồm:
- Tăng hiệu suất và năng suất vận hành.
- Cần dữ liệu thời gian thực để ra quyết định nhanh hơn.
- Giảm thời gian ngừng máy, hướng đến bảo trì dự đoán.
- Chuẩn hóa quy trình, đảm bảo chất lượng sản phẩm ổn định.
Việc xác định rõ ràng những ưu tiên này giúp doanh nghiệp tránh chọn hệ thống có nhiều tính năng nhưng thiếu sự phù hợp.
Thực hiện kiểm tra quy trình hiện tại
Ở bước này, cần phân tích toàn bộ quy trình sản xuất, từ khâu nhập nguyên liệu, vận hành máy móc, kiểm tra chất lượng cho đến giao hàng. Mục tiêu là phát hiện các điểm nghẽn, thao tác thừa hoặc khu vực thiếu dữ liệu mà MES có thể khắc phục. Một bản đồ quy trình (process map) chi tiết sẽ giúp đội ngũ kỹ thuật và nhà cung cấp MES dễ dàng xác định phạm vi ứng dụng phù hợp.
Phân tích các chỉ số KPI chính
Các chỉ số như OEE (Hiệu quả Thiết bị Tổng thể), tỷ lệ phế phẩm, downtime, hoặc thời gian chu kỳ sản xuất phản ánh trực tiếp năng lực vận hành của nhà máy. Việc nắm rõ các KPI hiện tại và đặt ra mục tiêu cải thiện cụ thể giúp doanh nghiệp dễ dàng đo lường ROI của dự án MES sau khi triển khai.
Thu hút các bên liên quan
Một trong những sai lầm thường gặp là việc lựa chọn và triển khai MES chỉ do bộ phận CNTT hoặc ban lãnh đạo quyết định. Thực tế, để thành công, cần có sự tham gia của nhiều bên: quản lý sản xuất, kỹ sư vận hành, nhân viên bảo trì, kiểm soát chất lượng và cả bộ phận tài chính. Những người trực tiếp sử dụng hệ thống hằng ngày thường cung cấp góc nhìn thực tế và giúp xác định chính xác hơn các yêu cầu chức năng cần thiết.
Dự đoán nhu cầu tương lai
MES không chỉ phục vụ hiện tại mà còn cần đủ linh hoạt để mở rộng cùng sự phát triển của nhà máy. Do đó, khi xác định yêu cầu, các nhà quản trị nên cân nhắc khả năng tích hợp với ERP, thiết bị IoT, hoặc hệ thống quản lý bảo trì (CMMS) trong tương lai. Một hệ thống có khả năng mở rộng và tùy chỉnh cao sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể chi phí đầu tư sau này.
Khi giai đoạn phân tích nội bộ hoàn tất, doanh nghiệp đã có một bức tranh toàn diện về nhu cầu, thách thức và định hướng công nghệ. Đây chính là nền tảng để bước sang giai đoạn tiếp theo, nghiên cứu và đánh giá nhà cung cấp MES.
Bước 2: Nghiên cứu và đánh giá nhà cung cấp
Sau khi hoàn tất việc phân tích nội bộ, doanh nghiệp cần chuyển sang bước đánh giá nhà cung cấp MES. Đây là giai đoạn quan trọng giúp xác định hệ thống nào thực sự phù hợp với quy mô, đặc thù sản xuất và định hướng phát triển của nhà máy.
Bảng dưới đây tổng hợp những tiêu chí cốt lõi khi đánh giá và lựa chọn nhà cung cấp MES, kèm theo các câu hỏi gợi ý để nhà quản trị có thể sử dụng trong quá trình khảo sát hoặc phỏng vấn đối tác:
Tiêu chí | Chỉ số / Nội dung cần đánh giá | Câu hỏi gợi ý |
| 1. Khả năng mở rộng & tích hợp hệ thống | – Hỗ trợ tích hợp với ERP, PLC, SCADA, IoT. – Có khả năng mở rộng khi quy mô sản xuất tăng. – Hỗ trợ API mở và giao tiếp dữ liệu chuẩn công nghiệp. | – Hệ thống có thể tích hợp với ERP hiện tại không? – Có API mở hoặc giao thức kết nối tiêu chuẩn không? |
| 2. Tính thân thiện với người dùng & đào tạo | – Giao diện trực quan, dễ thao tác. – Có chương trình đào tạo và tài liệu hướng dẫn. – Hỗ trợ người dùng trong giai đoạn đầu vận hành. | – Nhà cung cấp có cung cấp đào tạo và tài liệu hướng dẫn chi tiết không? – Hệ thống có thân thiện với người vận hành không? |
| 3. Hỗ trợ kỹ thuật & độ tin cậy | – Thời gian phản hồi khi có sự cố. – Cam kết bảo trì, cập nhật định kỳ. – Chính sách hỗ trợ 24/7 và SLA rõ ràng. | – Thời gian xử lý sự cố trung bình là bao lâu? – Có cam kết SLA cụ thể không? – Có hỗ trợ từ xa hay tại chỗ không? |
| 4. Kinh nghiệm trong ngành | – Số lượng dự án MES đã triển khai thành công trong lĩnh vực tương tự. – Hiểu biết về quy trình và tiêu chuẩn đặc thù của ngành. | – Nhà cung cấp đã từng triển khai MES cho doanh nghiệp cùng ngành chưa? – Có thể chia sẻ case study tương tự không? |
| 5. Bảo mật & quản lý dữ liệu | – Tuân thủ tiêu chuẩn bảo mật (ISO/IEC 27001). – Cơ chế phân quyền người dùng và mã hóa dữ liệu.- Sao lưu và khôi phục dữ liệu tự động. | – Hệ thống có chứng chỉ bảo mật nào? – Có tính năng sao lưu và khôi phục dữ liệu tự động không? – Có thể kiểm soát quyền truy cập theo vai trò không? |
| 6. Phân tích lợi tức đầu tư (ROI) | – Tác động đến năng suất, chất lượng, tỷ lệ lỗi và downtime. – Thời gian hoàn vốn dự kiến. – Chi phí đầu tư ban đầu và chi phí vận hành dài hạn. | – Hệ thống dự kiến giúp cải thiện KPI nào? – Thời gian hoàn vốn dự kiến là bao lâu? – Có chi phí ẩn nào trong quá trình vận hành không? |
Một bảng đánh giá rõ ràng như trên sẽ giúp nhà quản trị đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu thực tế thay vì cảm tính. Khi doanh nghiệp đã thu hẹp danh sách còn 2 đến 3 nhà cung cấp tiềm năng, bước tiếp theo là liên hệ trực tiếp, yêu cầu demo và so sánh chi tiết các đề xuất để đánh giá độ phù hợp ở mức sâu hơn.
Bước 3: Liên hệ với nhà cung cấp để nhận tư vấn
Sau khi thu hẹp danh sách các nhà cung cấp tiềm năng, doanh nghiệp cần bước vào giai đoạn đánh giá chi tiết hơn để xác định hệ thống MES phù hợp nhất.
- Yêu cầu bản demo thực tế: Bản demo giúp doanh nghiệp trực tiếp quan sát cách hệ thống vận hành và kiểm chứng khả năng đáp ứng các yêu cầu thực tế như quản lý dữ liệu, báo cáo sản xuất, hay truy xuất nguồn gốc. Đây là cơ sở quan trọng để đánh giá tính khả thi và mức độ phù hợp với quy trình hiện tại.
- Tìm hiểu chi phí đầu tư và vận hành: Cần làm rõ chi phí ban đầu (bản quyền, tích hợp, đào tạo) và chi phí dài hạn (bảo trì, cập nhật, mở rộng). Việc này giúp doanh nghiệp chủ động về ngân sách, đánh giá khả năng hoàn vốn (ROI) và tránh các khoản phát sinh không nằm trong kế hoạch.
- Đánh giá đề xuất và năng lực triển khai: Khi nhận được đề xuất từ nhà cung cấp, doanh nghiệp nên xem xét khả năng đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, kinh nghiệm triển khai trong ngành và chính sách hỗ trợ sau bán hàng. Một nhà cung cấp đáng tin cậy cần chứng minh được năng lực kỹ thuật và cam kết đồng hành lâu dài.
- Xem xét sự phù hợp hợp tác: Ngoài yếu tố công nghệ, sự tương thích về cách làm việc và khả năng hỗ trợ nhanh chóng cũng là yếu tố quan trọng. Một đối tác linh hoạt, hiểu rõ đặc thù ngành và sẵn sàng tùy chỉnh giải pháp sẽ giúp doanh nghiệp giảm rủi ro và đảm bảo hiệu quả vận hành sau triển khai.
Bước 4: Lập kế hoạch triển khai, vận hành
Sau khi lựa chọn được hệ thống MES phù hợp, doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng cho giai đoạn triển khai. Một kế hoạch bài bản sẽ quyết định đến hiệu quả và tính ổn định của hệ thống trong dài hạn.
- Hợp tác với đối tác triển khai có kinh nghiệm: Việc triển khai MES thường phức tạp, đòi hỏi hiểu sâu về quy trình sản xuất và công nghệ. Hợp tác cùng đối tác có kinh nghiệm thực tế giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, tối ưu thời gian và đảm bảo dự án được triển khai đúng tiến độ.
- Xây dựng kế hoạch dự án chi tiết: Kế hoạch triển khai cần xác định rõ phạm vi, mục tiêu, mốc thời gian và ngân sách. Mỗi bộ phận nên được phân quyền, phân trách nhiệm cụ thể để đảm bảo phối hợp hiệu quả giữa đội nội bộ và đối tác triển khai.
- Chuẩn bị và di chuyển dữ liệu: Trước khi chuyển đổi sang hệ thống MES mới, doanh nghiệp nên rà soát, làm sạch và chuẩn hóa dữ liệu sản xuất hiện có. Dữ liệu chính xác là yếu tố nền tảng giúp hệ thống vận hành ổn định và tạo ra báo cáo đáng tin cậy sau khi triển khai.
- Thử nghiệm và đào tạo người dùng: Giai đoạn thử nghiệm giúp phát hiện sớm lỗi và tinh chỉnh hệ thống trước khi vận hành chính thức. Song song đó, doanh nghiệp cần tổ chức đào tạo cho nhân viên theo vai trò, đảm bảo mọi người có thể sử dụng hệ thống hiệu quả ngay từ đầu.
- Giám sát và cải tiến sau triển khai: Sau khi MES đi vào hoạt động, việc giám sát các chỉ số như OEE, downtime hay năng suất là cần thiết để đánh giá hiệu quả thực tế. Dựa trên dữ liệu thu được, doanh nghiệp có thể liên tục tối ưu quy trình và khai thác tối đa giá trị từ hệ thống.
Lựa chọn hệ thống MES phù hợp là một phần quan trọng trong hành trình chuyển đổi số, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả vận hành và năng suất nhà máy. Để biến chiến lược thành kết quả cụ thể, doanh nghiệp cần một giải pháp linh hoạt và đối tác triển khai giàu kinh nghiệm thực tế.
DEHA Digital Solutions cung cấp các giải pháp MES tích hợp với ERP và IoT, giúp doanh nghiệp tinh gọn quy trình, tối ưu nguồn lực và đảm bảo kiểm soát chất lượng toàn diện. Trao đổi cùng DEHA ngay hôm nay để bắt đầu lộ trình triển khai MES phù hợp nhất với mục tiêu vận hành của doanh nghiệp.
