Chuyển đổi số gồm những gì? Giải mã chi tiết cho người mới

Chuyển đổi số gồm những gì? Giải mã chi tiết cho người mới tìm hiểu

Tháng Năm 31, 2024

Chuyển đổi số gồm những gì? Nó gồm “chuyển đổi” tất cả những gì xung quanh ta lên môi trường “số” để tạo ra sự kết nối, mang lại giá trị. Trong tất cả những thứ cần chuyển đổi, thì quan trọng nhất là sự chuyển đổi nhận thức, tư duy của con người.

Chuyển đổi số gồm những gì?

Chuyển đổi số là chuyển đổi những gì hẳn là câu hỏi cốt lõi được nhiều nhà quản lý quan tâm.

Chuyển đổi số gồm 2 phần: phần “chuyển đổi” và phần “số”. Chuyển đổi thì sẽ chuyển đổi những gì? Tất cả những gì tồn tại trong thế giới chúng ta sống đều có thể chuyển đổi thành dạng số, để hoạt động được trên môi trường số. Ví dụ như địa chỉ chúng ta sống, tuyết đường chúng ta đi, thông tin cá nhân của mỗi người, hay quy trình chúng ta đang làm việc…

Phần “số” vừa được hiểu là phiên bản số của các thực thể tồn tại ở môi trường tự nhiên như phía trên đã đề cập, vừa được hiểu là môi trường số, nơi không gian mạng cùng với môi trường tự nhiên, nhân tạo và xã hội tương tác với nhau.

Đôi nét khái quát về lịch sử của chuyển đổi số

Trên thế giới, chuyển đổi số bắt đầu được nhắc đến nhiều vào khoảng năm 2015, phổ biến từ năm 2017. Ở Việt Nam, chuyển đổi số bắt đầu được nhắc đến nhiều vào khoảng năm 2018. Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia vào ngày 03/6/2020. Chuyển đổi số là bước phát triển tiếp theo của tin học hóa, có được nhờ sự tiến bộ vượt bậc của những công nghệ mới mang tính đột phá, nhất là công nghệ số.

Về bản chất, chuyển đổi số là quá trình thay đổi tổng thể và toàn diện của cá nhân, tổ chức về cách sống, cách làm việc và phương thức sản xuất dựa trên các công nghệ số.

Trong định nghĩa này, đề cập tới 2 vấn đề là “thay đổi tổng thể và toàn diện” và “công nghệ số”, cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn về 2 điều này để có thể hiểu chuyển đổi số là chuyển đổi, dịch chuyển những gì nhé!

Thay đổi tổng thể và toàn diện

Tổng thể nghĩa là mọi bộ phận. Toàn diện nghĩa là mọi mặt. Chuyển đổi số được xem là sự sáng tạo phá hủy, mang tính tiến hóa. Một ví dụ minh họa rõ nét nhất điều này là quá trình thay đổi từ con nhộng thành con bướm, khi con nhộng tự vận động, xé rách cái kén, thành con bướm bay lên. Đây cũng là sự khác biệt giữa ứng dụng công nghệ thông tin là tối ưu hóa quy trình đã có, theo mô hình hoạt động đã có, để cung cấp dịch vụ đã có. Còn chuyển đổi số là thay đổi quy trình mới, thay đổi mô hình hoạt động mới, để cung cấp dịch vụ mới hoặc cung cấp dịch vụ đã có theo cách mới.

Công nghệ số

Trong cuộc sống, con người giao tiếp với nhau bằng tín hiệu tương tự, biểu diễn dưới dạng giọng nói. Còn trong môi trường số, các thiết bị tính toán giao tiếp với nhau bằng tín hiệu số, biểu diễn dưới dạng tín hiệu nhị phân là 0 và 1. Công nghệ số, hiểu theo nghĩa rộng, là công nghệ xử lý tín hiệu số, hay công nghệ thông tin.

Còn trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công nghệ số, hiểu theo nghĩa hẹp, là một bước phát triển cao hơn, là bước phát triển tiếp theo của công nghệ thông tin, cho phép tính toán nhanh hơn, xử lý dữ liệu nhiều hơn, truyền tải dung lượng lớn hơn, với chi phí rẻ hơn. Còn hiểu theo nghĩa rộng, công nghệ số là một trong các nhóm công nghệ chính của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với đại diện là công nghệ điện toán đám mây, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối, thực tế ảo… Cách hiểu theo nghĩa rộng phổ biến hơn.

Làn sóng thứ nhất, từ năm 1985 đến năm 1999, gắn với sự phổ biến của máy vi tính, có thể tạm gọi là làn sóng số hóa thông tin, chuyển các tài liệu từ bản giấy sang bản điện tử.

Làn sóng thứ hai, từ năm 2000 đến năm 2015, gắn với sự phổ biến của Internet, điện thoại di động và mạng viễn thông di động, có thể tạm gọi là làn sóng số hóa quy trình nghiệp vụ, tin học hóa các quy trình nghiệp vụ để nâng cao năng suất, hiệu quả.

Làn sóng thứ ba, được cho là từ năm 2015 và dự báo kéo dài đến năm 2030, gắn với sự phát triển đột phá của công nghệ số, có thể tạm gọi là làn sóng chuyển đổi số, đưa toàn bộ các hoạt động từ xã hội thực lên không gian mạng, từ môi trường truyền thống lên môi trường số.

Bốn công nghệ số tiêu biểu thúc đẩy chuyển đổi số là trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, dữ liệu lớn, điện toán đám mây. Ngoài ra, chuỗi khối cũng là một công nghệ số quan trọng của chuyển đổi số.

Chuyển đổi số những gì?

Chuyển đổi số là quá trình thay đổi tổng thể và toàn diện. Chuyển đổi số chỉ thành công khi trở thành chiến lược cốt lõi, thay vì là nỗ lực riêng biệt, chuyển đổi số phải bao trùm lên mọi hoạt động, mọi bước đi của tổ chức.

Việc chọn cái gì để chuyển đổi trước thì có thể theo thứ tự sau: Cái nào bắt buộc phải làm, không hối tiếc khi chuyển đổi thì làm trước. Ví dụ, cái bắt buộc phải làm như là học trực tuyến thời giãn cách xã hội, cái không hối tiếc là cái đang khó khăn nhất của tổ chức mà chưa có cách giải quyết.

Tiếp đến là cái nào lên môi trường số thì hiệu quả vượt trội, ví dụ, cơ quan nhà nước lựa chọn chuyển đổi số trong việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến trước.

Và sau đến là cái nào lên môi trường số thì có thể tạo ra các dịch vụ, giá trị mới, ví dụ sàn giao dịch thương mại điện tử không chỉ bán nải chuối như trước đây mà còn có thể bán trước cả cây chuối trong vườn của người nông dân bằng cách gắn cảm biến IoT, cho phép người mua lựa chọn cây từ khi còn bé, theo dõi quá trình chăm sóc, đến lúc thu hoạch quả.

Nói cách khác, chọn việc gì để làm trước thì chọn cái gì thấy khó nhất, hay gọi là “nỗi đau” lớn nhất, vấn đề gì tồn tại lâu rồi, còn gọi là bài toán thiên niên kỷ, hoặc vấn đề gì đang nóng nhất, người dân đang bức xúc nhất thì mang ra để xem công nghệ số có giải quyết được không.

Chuyển đổi số trong từng lĩnh vực cụ thể gồm những gì?

Chuyển đổi số trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp

Chuyển đổi số trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp nên theo hướng chú trọng phát triển các trụ cột như:

Xây dựng chiến lược và cơ cấu tổ chức thông minh
Xây dựng nhà máy thông minh
Vận hành thông minh
Tạo ra các sản phẩm thông minh
Xây dựng dịch vụ về dữ liệu và phát triển kỹ năng số cho người lao động

Chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục

Phát triển nền tảng hỗ trợ dạy và học từ xa, ứng dụng triệt để công nghệ số trong công tác quản lý, giảng dạy và học tập; số hóa tài liệu, giáo trình; xây dựng nền tảng chia sẻ tài nguyên giảng dạy và học tập theo cả hình thức trực tiếp và trực tuyến. Phát triển công nghệ phục vụ giáo dục, hướng tới đào tạo cá thể hóa.

100% các cơ sở giáo dục triển khai công tác dạy và học từ xa, trong đó thử nghiệm chương trình đào tạo cho phép học sinh, sinh viên học trực tuyến tối thiểu 20% nội dung chương trình. Triển khai áp dụng mô hình giáo dục tích hợp khoa học – công nghệ – kỹ thuật – toán học và nghệ thuật, kinh doanh, doanh nghiệp, đào tạo tiếng Anh và kỹ năng sử dụng công nghệ số, bảo đảm an toàn, an ninh mạng tại các cấp học. Điều chỉnh, bổ sung chương trình đào tạo ở bậc đại học, sau đại học và dạy nghề các công nghệ số cơ bản như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây và Internet vạn vật.

Cung cấp các khóa học đại trà trực tuyến mở cho tất cả người dân nâng cao khả năng tiếp cận giáo dục nhờ công nghệ số, đào tạo, đào tạo lại, đào tạo nâng cao kỹ năng số. Phổ cập việc thi trực tuyến; công nhận giá trị của các chứng chỉ học trực tuyến; xây dựng nền tảng chia sẻ tài nguyên giảng dạy và học tập; phát triển các doanh nghiệp công nghệ phục vụ giáo dục hướng tới đào tạo cá thể hóa.

Chuyển đổi số trong lĩnh vực y tế

Phát triển nền tảng hỗ trợ khám, chữa bệnh từ xa để hỗ trợ người dân được khám, chữa bệnh từ xa, giúp giảm tải các cơ sở y tế, hạn chế tiếp xúc đông người, giảm nguy cơ lây nhiễm chéo; 100% các cơ sở y tế có bộ phận khám, chữa bệnh từ xa; thúc đẩy chuyển đổi số ngành y tế.

Xây dựng và từng bước hình thành hệ thống chăm sóc sức khỏe và phòng bệnh dựa trên các công nghệ số; ứng dụng công nghệ số toàn diện tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh góp phần cải cách hành chính, giảm tải bệnh viện, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, sử dụng hồ sơ bệnh án điện tử tiến tới không sử dụng bệnh án giấy, thanh toán viện phí, hình thành các bệnh viện thông minh; xây dựng nền tảng quản trị y tế thông minh dựa trên công nghệ số, tích hợp thông tin, dữ liệu, hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về y tế.

Thử nghiệm triển khai sáng kiến “Mỗi người dân có một bác sĩ riêng” với mục tiêu mỗi người dân có một hồ sơ số về sức khỏe cá nhân, trên cơ sở đó được bác sĩ tư vấn, chăm sóc cho từng người dân như là bác sĩ riêng, hình thành hệ thống chăm sóc y tế số hoàn chỉnh từ khâu chăm sóc sức khỏe ban đầu, dự phòng đến điều trị.

Tạo hành lang pháp lý để tạo điều kiện cho khám chữa bệnh từ xa và đơn thuốc điện tử cho người dân, nhằm bảo đảm người dân có thể tiếp xúc bác sỹ nhanh, hiệu quả, giảm chi phí và thời gian vận chuyển bệnh nhân.

Chuyển đổi số là một quá trình dài và phức tạp, trải qua nhiều cấp độ và luôn cần cải tiến liên tục. Dưới đây là mô hình 3 cấp độ chuyển đổi số, để bạn có thể tham khảo và theo dõi quá trình trình chuyển đổi số của doanh nghiệp mình đang ở cấp độ nào, và tiếp theo cần đạt được cấp độ nào để về đích thành công.

3 cấp độ chuyển đổi số

Chuyển đổi số là một quá trình lâu dài và phức tạp, thường được nhìn theo 3 cấp độ:

Cấp độ 1: Số hoá (Digitization)

Là việc biểu diễn các thực thể (đối tượng, vạn vật) có trong tự nhiên, từ dạng tự nhiên sang dạng số – tức là tạo ra phiên bản số của các thực thể – và do đó tạo một cặp đôi thực-số (digital twin). Số hoá tạo ra dữ liệu và từ đó kết nối các thực thể là bước đầu của chuyển đổi số.

Cấp độ 2: Số hoá doanh nghiệp (Digitalization)

Là cấp độ dùng các công nghệ số và dữ liệu để xác định cách thức và quy trình hoạt động mới của tổ chức hay doanh nghiệp. Bản chất của cấp độ này là đổi mới sáng tạo với các công nghệ số (tiêu biểu là AI, Big data, điện toán đám mây, blockchain, IoT) nhằm khai thác 2 đặc điểm cơ bản của môi trường thực-số là dữ liệu và kết nối, để xây dựng mô hình hoạt động hay mô hình kinh doanh trên môi trường thực-số.

Cấp độ 3: Chuyển đổi số (Transformation)

Là thay đổi ở cấp độ hệ thống của tổ chức theo mô hình hoạt động hay kinh doanh mới, với sự thay đổi của con người, thể chế và ứng dụng các công nghệ số trong tổ chức. Ở cấp độ này, hoạt động của tổ chức dựa trên công nghệ số sẽ được tái cấu trúc, thay đổi một cách tổng thể và toàn diện.

Lộ trình chung cho chuyển đổi số

Vì mỗi tổ chức, doanh nghiệp là duy nhất, với những nét đặc trưng về mô hình, quy trình hoạt động, nên không có một con đường chung cho tất cả. Từng cá nhân, tổ chức cần nghiên cứu để có một lộ trình riêng và phù hợp với chính mình.

Dưới đây là một lộ trình chung cho chuyển đổi số để bạn có thể tham khảo và tuỳ chỉnh lại cho phù hợp với từng bối cảnh cụ thể.

Bước 1: Có nhận thức và tư duy đúng về chuyển đổi số.

Với một tổ chức, nhận thức của lãnh đạo cao nhất là điều kiện tiên quyết, để từ đó truyền nhận thức, cảm hứng, khát vọng và quyết tâm thay đổi tới các thành viên. Theo đó, chúng ta nên chủ động học tập, tìm hiểu về chuyển đổi số một cách nghiêm túc và bài bản, để có những kiến thức nền vững chắc, chuẩn bị cho những bước quan trọng tiếp theo.

Bước 2: Xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động.

Xác định trạng thái hiện tại và trạng thái cần đến để định rõ mục tiêu, gồm cả việc xác định mô hình hoạt động, kinh doanh mới trong môi trường số, xây dựng kế hoạch hành động với các giai đoạn hợp lý, nội dung cụ thể.

Bước này bạn có thể cân nhắc việc thuê những công ty chuyển đổi số để cùng làm việc. Tất nhiên việc bạn hiểu về chuyển đổi số vẫn là điều cần thiết để giúp cho công cuộc chuyển đổi số diễn ra thành công.

Việc cho rằng cái gì mình không biết thì có thể thuê tư vấn là một quan niệm thường dẫn đến sai lầm. Mà ngược lại, cái gì mình biết rõ rồi và thuê tư vấn thì mới thường dẫn đến thành công. Chuyển đổi số cũng vậy.

Bước 3: Xác định công nghệ số

Hãy nghiên cứu để tìm ra công nghệ số chủ yếu trong lĩnh vực hoạt động cũng như các nền tảng cần có để hỗ trợ việc chuyển đổi. Từ đó, xây dựng năng lực số, bao gồm đào tạo nhân lực số, xây dựng thói quen, hình thành văn hóa đổi mới với mô hình hoạt động mới và thực hiện chuyển đổi.