Sản xuất theo công đoạn đang được nhiều doanh nghiệp Việt Nam quan tâm nhờ khả năng tinh gọn quy trình, rút ngắn thời gian và giảm tồn kho. Tuy nhiên, khi áp dụng vào thực tế, không ít doanh nghiệp gặp khó khăn trong đào tạo nhân sự, bố trí máy móc và quản lý dữ liệu. ERP có thể giúp giải quyết những vấn đề này thông qua một hệ thống quản trị tập trung, hỗ trợ kiểm soát tiến độ, chi phí và chất lượng tại từng công đoạn. Vậy sản xuất theo công đoạn mang lại lợi ích và thách thức gì, và ERP hỗ trợ ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Sản xuất theo công đoạn là gì?
Sản xuất theo công đoạn (Cellular Manufacturing hay Production Line-Based Manufacturing) là một phương thức sản xuất thuộc triết lý Lean Manufacturing. Thay vì bố trí máy móc theo chức năng riêng lẻ (ví dụ: tất cả máy tiện để một nơi, máy phay để một nơi), mô hình này gom máy móc và công nhân thành các “ô” (cell), mỗi ô phụ trách một nhóm công đoạn liên tiếp. Cấu trúc phổ biến là dây chuyền hình chữ U, cho phép công nhân dễ dàng xoay vòng thao tác, giảm thời gian di chuyển và tăng tính linh hoạt. Mục tiêu chính là tinh gọn quy trình, giảm tồn kho WIP (work-in-progress) và tối ưu dòng chảy sản xuất.
Ví dụ:
Trong ngành dệt may tại Việt Nam, nhiều nhà máy đã bắt đầu triển khai mô hình sản xuất theo công đoạn để tăng hiệu suất đơn hàng. Thay vì sản xuất hàng loạt một chi tiết rồi chờ chuyển qua khâu tiếp theo, các tổ sản xuất được bố trí thành từng nhóm 6–10 người làm việc tại một ô sản xuất chữ U. Mỗi ô có thể hoàn thành toàn bộ một phần sản phẩm (ví dụ: may thân áo hoặc lắp ráp chi tiết quần), sau đó chuyển tiếp sang ô kế tiếp. Nhờ vậy, chu kỳ sản xuất ngắn hơn 15–20%, giảm thời gian chờ và hạn chế tồn kho bán thành phẩm.
Mặc dù mô hình này mang lại nhiều lợi ích về năng suất và chất lượng, doanh nghiệp cũng phải đối diện không ít hạn chế, đặc biệt là ở khâu nhân sự và quản lý thông tin.
Ưu điểm của sản xuất theo công đoạn
So với sản xuất hàng loạt truyền thống, mô hình sản xuất theo công đoạn mang lại nhiều cải tiến rõ rệt về tốc độ, tính linh hoạt và chất lượng sản phẩm. Thay vì để sản phẩm “nằm chờ” giữa các khâu, toàn bộ quá trình được thiết kế như một dòng chảy liên tục. Điều này giúp doanh nghiệp không chỉ tối ưu hóa năng suất mà còn cải thiện hiệu quả quản lý và tinh thần làm việc của nhân sự. Dưới đây là những ưu điểm nổi bật nhất của mô hình sản xuất theo công đoạn.
- Tăng năng suất, giảm lãng phí: Nhờ bố trí máy móc và nhân sự trong không gian khép kín (thường theo dạng chữ U), mô hình này giúp loại bỏ thao tác thừa, giảm thời gian chờ và di chuyển. Dòng sản phẩm được duy trì liên tục, lead time rút ngắn đáng kể.
- Linh hoạt thích ứng mọi đơn hàng: Cấu trúc “modular” cho phép dễ dàng tái bố trí, hoán đổi hoặc mở rộng ô sản xuất khi có thay đổi về mẫu mã hay sản lượng. Doanh nghiệp có thể sản xuất đơn hàng nhỏ, đơn hàng thử nghiệm mà không làm gián đoạn toàn bộ dây chuyền yếu tố then chốt trong môi trường kinh doanh biến động.
- Giảm tồn kho, giải phóng dòng vốn: Dòng sản phẩm di chuyển liền mạch qua các công đoạn, giúp giảm đáng kể hàng WIP, hạn chế tình trạng ứ đọng nguyên vật liệu. Doanh nghiệp tiết kiệm diện tích kho, tăng hiệu quả sử dụng vốn và giảm chi phí lưu kho.
- Nâng cao chất lượng, giảm lỗi, giảm chi phí: Nhóm làm việc nhỏ và liên kết chặt chẽ giúp phát hiện, xử lý lỗi ngay tại chỗ, đảm bảo chất lượng đồng nhất.
- Tăng gắn kết, giữ chân nhân sự: Mô hình ô sản xuất khuyến khích phối hợp nhịp nhàng giữa các thành viên, tạo môi trường làm việc gắn bó và hiệu quả hơn. Khi tinh thần đồng đội được nâng cao, năng suất và mức độ gắn bó với doanh nghiệp cũng tăng lên rõ rệt.
Nhược điểm và cách ERP xử lý
Mặc dù sở hữu nhiều ưu điểm, sản xuất theo công đoạn cũng bộc lộ những hạn chế đáng kể trong quá trình triển khai thực tế, nhất là tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Những thách thức này chủ yếu xoay quanh nhân sự, máy móc và khả năng quản trị dữ liệu. Nếu không có công cụ hỗ trợ phù hợp, các “điểm nghẽn” này có thể khiến mô hình mất hiệu quả và khó duy trì lâu dài. Hãy cùng xem chi tiết các nhược điểm và cách ERP có thể khắc phục từng vấn đề này.
- Đào tạo nhân sự tốn thời gian: Sản xuất theo công đoạn đòi hỏi công nhân phải thành thạo nhiều thao tác thay vì chỉ một công đoạn cố định, khiến thời gian đào tạo kéo dài và năng suất giảm trong giai đoạn đầu. ERP tích hợp HRM giúp doanh nghiệp đánh giá năng lực, lập kế hoạch đào tạo và phân bổ công việc theo kỹ năng, từ đó rút ngắn quá trình thích ứng và đảm bảo luân chuyển nhân lực hiệu quả.
- Phụ thuộc vào máy móc và bố trí mặt bằng: Mô hình ô sản xuất cần sắp xếp thiết bị hợp lý trong không gian khép kín, nên khi một máy gặp sự cố có thể làm đình trệ toàn bộ hoạt động. ERP với module Bảo trì – Bảo dưỡng (Maintenance) hỗ trợ giám sát tình trạng máy móc, cảnh báo sớm rủi ro và tối ưu lịch vận hành, giúp doanh nghiệp chủ động phòng ngừa gián đoạn.
- Khó mở rộng khi nhu cầu tăng đột biến: Do được thiết kế tinh gọn, mô hình này dễ gặp hạn chế khi sản lượng hoặc mẫu mã tăng nhanh vượt dự kiến. ERP với tính năng Capacity Planning cho phép mô phỏng năng lực sản xuất, lập kế hoạch ca làm, nhân sự và mở rộng ô sản xuất linh hoạt, đảm bảo doanh nghiệp phản ứng nhanh trước biến động thị trường.
- Quản lý dữ liệu và dòng thông tin phức tạp: Khi vận hành nhiều ô sản xuất, dữ liệu tiến độ, chất lượng và nguyên vật liệu dễ bị rời rạc, gây khó khăn trong truy xuất và ra quyết định. ERP đóng vai trò trung tâm dữ liệu, đồng bộ thông tin theo thời gian thực, giúp nhà quản lý theo dõi hiệu suất từng ô, phát hiện vấn đề sớm và ra quyết định dựa trên dữ liệu chuẩn xác.
- Áp lực cân bằng chi phí và hiệu quả: Việc đầu tư tái bố trí mặt bằng, đào tạo và bảo trì máy móc ban đầu có thể tăng chi phí và kéo dài thời gian hoàn vốn. ERP giúp lập kế hoạch chi phí, tính ROI và kiểm soát ngân sách theo từng hạng mục, đảm bảo doanh nghiệp duy trì hiệu quả tài chính trong khi vẫn tối ưu quy trình sản xuất.
Các vấn đề doanh nghiệp Việt Nam gặp phải khi áp dụng sản xuất theo công đoạn
Mặc dù sản xuất theo công đoạn mang lại nhiều lợi ích, nhưng thực tế triển khai tại Việt Nam, đặc biệt trong nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), vẫn còn nhiều khó khăn.
Thiếu văn hóa Lean, chưa bền vững
Sản xuất theo công đoạn thường được xây dựng trên nền tảng tư duy Lean – tinh gọn, loại bỏ lãng phí. Tuy nhiên, khảo sát của JICA và Bộ Công Thương năm 2023 cho thấy chỉ khoảng 1% doanh nghiệp Việt Nam áp dụng Lean thành công và duy trì ổn định. Phần lớn doanh nghiệp áp dụng chỉ mang tính phong trào, thiếu chiến lược dài hạn và cam kết từ lãnh đạo, dẫn đến kết quả không bền vững.
Hạn chế về công nghệ quản lý, phụ thuộc Excel/thủ công
Theo Báo cáo Chuyển đổi số doanh nghiệp sản xuất (2023), hơn 65% doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn quản lý sản xuất thủ công hoặc bằng Excel. Với sản xuất theo công đoạn, việc quản lý tiến độ, chất lượng và luồng nguyên vật liệu đòi hỏi dữ liệu cập nhật theo thời gian thực. Việc phụ thuộc vào công cụ thủ công khiến dòng thông tin rời rạc, khó truy xuất và dễ sai sót.
Biên lợi nhuận mỏng, khó cân bằng chi phí đầu tư thiết bị
Đặc thù của ngành chế biến – chế tạo ở Việt Nam là biên lợi nhuận thấp (trung bình chỉ từ 4–7%, theo báo cáo ngành công nghiệp chế biến chế tạo, VCCI 2024). Khi triển khai sản xuất theo công đoạn, doanh nghiệp cần đầu tư lại mặt bằng, thiết bị và đào tạo nhân sự. Nếu không tính toán kỹ lưỡng, chi phí có thể vượt quá khả năng cân đối tài chính, đặc biệt với SME vốn hạn chế nguồn lực.
Chưa tận dụng tốt ERP và các công cụ số hóa
Dù ERP đã phổ biến hơn, song tỷ lệ áp dụng trong nhóm SME Việt Nam còn thấp. Khảo sát của VINASA 2023 chỉ ra rằng chưa đến 20% doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ triển khai ERP hoặc phần mềm quản lý tích hợp. Nhiều doanh nghiệp vẫn xem ERP như một “giải pháp xa xỉ” thay vì công cụ hỗ trợ thiết yếu. Điều này khiến sản xuất theo công đoạn khó đạt hiệu quả cao, do thiếu sự liên kết dữ liệu và tự động hóa.
Lợi ích khi ứng dụng ERP cho quy trình sản xuất theo công đoạn
Để giải quyết những hạn chế trong quá trình áp dụng sản xuất theo công đoạn, doanh nghiệp cần một hệ thống quản trị có khả năng kết nối dữ liệu, kiểm soát quy trình và hỗ trợ ra quyết định kịp thời. ERP đáp ứng được các yêu cầu đó nhờ tích hợp toàn bộ hoạt động sản xuất, từ kế hoạch, nhân sự, nguyên vật liệu đến chất lượng và chi phí. Nhờ ERP, doanh nghiệp có thể vận hành các công đoạn một cách thống nhất, minh bạch và hiệu quả hơn.
Minh bạch dữ liệu – nền tảng ra quyết định chính xác
ERP giúp thu thập và đồng bộ dữ liệu sản xuất theo thời gian thực từ từng ô công đoạn. Ban lãnh đạo có thể theo dõi năng suất, tình trạng tồn kho, chất lượng và chi phí trên một hệ thống duy nhất. Sự minh bạch này giúp ra quyết định nhanh chóng, giảm rủi ro sai sót khi phụ thuộc vào báo cáo thủ công.
Tự động hóa quy trình sản xuất
Từ khâu dự báo nhu cầu, lập kế hoạch sản xuất, quản lý đơn hàng cho đến phân bổ nguyên vật liệu, ERP đều có thể tự động hóa. Với mô hình sản xuất theo công đoạn, ERP giúp điều phối nhịp độ giữa các ô, giảm tình trạng chờ đợi hoặc “nghẽn” ở một công đoạn. Nhờ đó, dòng sản phẩm lưu chuyển liên tục và trơn tru hơn.
Tối ưu chi phí, giảm lãng phí
ERP cho phép theo dõi tồn kho nguyên vật liệu, WIP (Work-in-Progress) và thành phẩm một cách chi tiết. Doanh nghiệp có thể kiểm soát chính xác mức tiêu hao, phát hiện lãng phí trong vận hành, đồng thời dự toán chi phí sát thực tế hơn. Báo cáo của Panorama Consulting 2023 cho thấy, doanh nghiệp sản xuất triển khai ERP có thể tiết kiệm từ 10–15% chi phí vận hành trong 1 đến 2 năm đầu.
Nâng cao khả năng cạnh tranh cho SME
Trước đây ERP được coi là giải pháp dành cho doanh nghiệp lớn, nhưng hiện nay nhiều nền tảng ERP (như Odoo, SAP Business One, DEHA:ERP) đã được tối ưu chi phí cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. SME có thể triển khai ERP theo từng giai đoạn, bắt đầu từ các module cần thiết nhất như sản xuất (M), quản lý chất lượng (QC), kho (WM). Điều này giúp SME Việt Nam dễ dàng áp dụng sản xuất theo công đoạn hiện đại mà không cần gánh chi phí quá cao, đồng thời gia tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
Sản xuất theo công đoạn là bước tiến quan trọng giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, cải thiện chất lượng và tối ưu dòng chảy sản phẩm. Tuy nhiên, những thách thức về quản lý nhân sự, kiểm soát chi phí và điều phối dữ liệu vẫn khiến nhiều nhà máy khó đạt hiệu quả như mong muốn. Đây là lý do tại sao ERP không chỉ là một phần mềm, mà là nền tảng giúp doanh nghiệp duy trì sự ổn định và cạnh tranh dài hạn.
Với DEHA:ERP, doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam có thể nhanh chóng chuẩn hóa quy trình, kết nối dữ liệu từ xưởng sản xuất đến kho hàng và bộ phận nhân sự, đồng thời đảm bảo chất lượng luôn trong tầm kiểm soát. Hơn thế nữa, DEHA:ERP đã được triển khai thành công ở nhiều ngành như bao bì, nhựa, cơ khí, thực phẩm, dược phẩm và ô tô, chứng minh tính linh hoạt và phù hợp với đặc thù sản xuất đa dạng.
Nếu doanh nghiệp đang tìm kiếm một giải pháp để tối ưu chi phí, quản lý sản xuất hiệu quả và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững, hãy để DEHA:ERP đồng hành cùng nhà máy của doanh nghiệp mình trên hành trình chuyển đổi số. Đặt lịch demo ngay hôm nay để trải nghiệm sự khác biệt.
