Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hướng tới mục tiêu trở thành một quốc gia công nghiệp phát triển, tự động hóa sản xuất đóng vai trò then chốt. Đây không chỉ là xu hướng tất yếu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư mà còn là giải pháp quan trọng để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí và tăng cường năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường toàn cầu.
Thực trạng tự động hóa sản xuất tại Việt Nam
Tự động hóa sản xuất ở Việt Nam đang phát triển nhưng chưa đồng đều giữa các ngành và doanh nghiệp. Theo Hiệp hội Tự động hóa Việt Nam, phần lớn nhà máy sản xuất trong nước đạt mức tự động hóa từ 3 đến 5 trên thang 7 cấp, tức là chỉ tự động hóa một phần các công đoạn, trong khi nhiều quy trình vẫn phụ thuộc vào lao động thủ công.
Tuy nhiên, một số ngành công nghiệp đã cho thấy sự tiên phong trong việc ứng dụng tự động hóa, đặc biệt là ngành điện tử và ô tô. Các tập đoàn lớn như Foxconn và VinFast đã có những đầu tư đáng kể vào robot và các hệ thống tự động hóa tiên tiến trong quy trình sản xuất của mình. Bên cạnh đó, các ngành như dệt may, da giày và chế biến thực phẩm cũng đang dần nhận ra tầm quan trọng của tự động hóa và bắt đầu triển khai các giải pháp phù hợp.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp nước ngoài đến Việt Nam thông qua con đường FDI cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tự động hóa tại Việt Nam. Các lĩnh vực như điện tử, ô tô, năng lượng tái tạo và bán dẫn đang thu hút mạnh mẽ nguồn vốn FDI và đồng thời cũng là những lĩnh vực có xu hướng tự động hóa cao. Sự hiện diện của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới tại Việt Nam đã tạo ra một hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ, góp phần vào sự phát triển chung của tự động hóa sản xuất.
Xu hướng chủ đạo định hình tự động hóa sản xuất tại Việt Nam
Tự động hóa sản xuất tại Việt Nam đang được định hình bởi nhiều xu hướng công nghệ tiên tiến, trong đó nổi bật là trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML). Các công nghệ này không chỉ tối ưu hóa quy trình hiện có mà còn mở ra khả năng dự đoán lỗi, bảo trì thiết bị và quản lý chuỗi cung ứng thông minh. Đồng thời, Internet vạn vật công nghiệp (IIoT) và cảm biến thông minh đóng vai trò nền tảng cho các nhà máy thông minh, giúp thiết bị trao đổi dữ liệu thời gian thực và cung cấp thông tin quan trọng cho AI/ML, tăng cường hiệu suất và giảm thiểu lãng phí.
Bên cạnh đó, việc ứng dụng robot công nghiệp và robot cộng tác (cobot) ngày càng phổ biến, giúp tăng năng suất, giảm rủi ro và mang lại sự linh hoạt cho quy trình sản xuất. Việt Nam cũng đang chứng kiến sự phát triển của các nhà máy thông minh và hệ sinh thái sản xuất kỹ thuật số, hướng tới kết nối và quản lý thông minh. Cuối cùng, tự động hóa sản xuất tại Việt Nam đang chú trọng đến tính bền vững và hiệu quả năng lượng, tìm kiếm các giải pháp thân thiện môi trường để nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Những cản trở doanh nghiệp sản xuất gặp phải khi triển khai tự động hoá
Việc phát triển công nghệ mới, đặc biệt là áp dụng tự động hóa, không tránh khỏi những câu hỏi và lo ngại. Dưới đây là một số cản trở lớn mà các doanh nghiệp sản xuất có thể phải đối mặt khi quyết định ứng dụng tự động hóa:
- Nguy cơ mất việc làm: Một lo ngại phổ biến là tự động hóa sẽ dẫn đến việc cắt giảm lực lượng lao động. Mặc dù tự động hóa có thể thay thế một số công việc hiện tại, nhưng thực tế, nó có xu hướng thay đổi bản chất công việc, đòi hỏi người lao động chuyển từ việc thực hiện các tác vụ thủ công sang quản lý, bảo trì và tối ưu hóa các hệ thống tự động. Nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, doanh nghiệp có thể vấp phải sự bất an và phản đối từ người lao động do lo sợ mất việc.
- Sự kháng cự đối với thay đổi: Tâm lý kháng cự là phản ứng tự nhiên của con người khi phải thay đổi các quy trình làm việc đã được thiết lập từ lâu. Để giảm thiểu điều này, doanh nghiệp cần lôi kéo nhân viên tham gia vào quá trình ra quyết định và giải thích rõ ràng lý do cần thiết của việc tự động hóa. Nếu không có một quy trình quản lý thay đổi hiệu quả và các chương trình đào tạo toàn diện, nhân viên có thể thiếu tự tin và không được chuẩn bị tốt cho sự chuyển đổi này, dẫn đến việc triển khai tự động hóa gặp nhiều khó khăn và chậm trễ.
- Chi phí triển khai: Mối quan ngại về chi phí ban đầu của việc tự động hóa là rất phổ biến. Việc đầu tư vào các hệ thống, phần mềm và thiết bị tự động hóa có thể đòi hỏi một nguồn vốn lớn ban đầu. Nếu doanh nghiệp không tiến hành phân tích chi phí – lợi ích kỹ lưỡng để thấy được những khoản tiết kiệm và lợi tức đầu tư dài hạn, họ có thể ngần ngại hoặc trì hoãn việc triển khai. Bên cạnh đó, việc không tính đến các lợi thế cạnh tranh và hiệu quả đạt được thông qua tự động hóa cũng có thể khiến doanh nghiệp khó chấp nhận khoản đầu tư ban đầu.
Giải pháp tháo gỡ cản trở tự động hoá, tiết kiệm chi phí
Để quá trình tự động hóa diễn ra suôn sẻ và mang lại hiệu quả cao nhất, doanh nghiệp sản xuất cần chủ động đối mặt và giải quyết những lo ngại thường gặp.
Giải quyết lo ngại về nguy cơ mất việc làm
- Tái đào tạo và nâng cao kỹ năng: Thay vì cắt giảm nhân sự, doanh nghiệp nên tập trung vào việc đánh giá các kỹ năng hiện có của nhân viên và xây dựng các chương trình đào tạo để họ có thể đảm nhận các vai trò mới liên quan đến quản lý, vận hành và bảo trì các hệ thống tự động hóa.
- Truyền thông minh bạch: Giải thích rõ ràng về mục tiêu của tự động hóa, nhấn mạnh rằng mục đích chính là nâng cao hiệu quả và giảm tải các công việc mang tính lặp đi lặp lại, nặng nhọc, chứ không phải là loại bỏ hoàn toàn lực lượng lao động.
- Tạo ra các vị trí công việc mới: Tự động hóa thường kéo theo nhu cầu về các chuyên gia có kỹ năng cao hơn trong các lĩnh vực như kỹ thuật tự động hóa, phân tích dữ liệu và quản lý hệ thống, từ đó tạo ra các cơ hội việc làm mới.
Vượt qua sự kháng cự đối với thay đổi
- Tham gia của nhân viên: Thu hút nhân viên tham gia vào quá trình lập kế hoạch và triển khai tự động hóa. Lắng nghe ý kiến của họ, giải thích lợi ích dài hạn một cách cụ thể (ví dụ: giảm khối lượng công việc, cải thiện điều kiện làm việc, cơ hội phát triển nghề nghiệp).
- Quản lý thay đổi hiệu quả: Xây dựng một lộ trình chuyển đổi rõ ràng, có sự hỗ trợ từ lãnh đạo và các bộ phận liên quan. Cung cấp đào tạo toàn diện và liên tục để nhân viên làm quen và tự tin sử dụng các hệ thống mới.
- Ghi nhận và khen thưởng: Công nhận và khen thưởng những nhân viên tích cực trong việc thích ứng với sự thay đổi, tạo động lực cho những người khác.
Quản lý chi phí triển khai
- Phân tích chi phí – lợi ích toàn diện: Thực hiện đánh giá kỹ lưỡng về chi phí đầu tư ban đầu, chi phí vận hành, và các lợi ích dài hạn (tăng năng suất, giảm lỗi, tiết kiệm chi phí nhân công, nâng cao khả năng cạnh tranh).
- Triển khai theo giai đoạn: Thay vì đầu tư một lần vào toàn bộ hệ thống, doanh nghiệp có thể bắt đầu với các khu vực hoặc quy trình mang lại lợi ích nhanh chóng và rõ ràng nhất, sau đó mở rộng dần dựa trên kết quả và ngân sách.
- Tìm kiếm các giải pháp phù hợp với ngân sách: Hiện nay có nhiều công cụ và giải pháp tự động hóa có chi phí hợp lý, ngay cả đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc nghiên cứu kỹ lưỡng các lựa chọn và tìm kiếm các nhà cung cấp uy tín với các gói giải pháp linh hoạt là rất quan trọng.
Tự động hóa sản xuất đang trở thành động lực then chốt cho sự phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Mặc dù vẫn còn những thách thức, nhưng với nỗ lực phối hợp từ các cấp chính quyền, viện nghiên cứu và đặc biệt là sự chủ động đổi mới của doanh nghiệp, quá trình chuyển đổi này sẽ gặt hái được nhiều thành công. Việc tập trung vào nghiên cứu, đào tạo nhân lực và hoàn thiện cơ chế chính sách sẽ là nền tảng vững chắc cho một tương lai sản xuất tự động hóa hiệu quả.
Để thực hiện hóa cam kết đó và tối ưu hóa hoạt động của doanh nghiệp, Deha Digital Solution mang đến bộ giải pháp chuyên biệt dành cho ngành sản xuất. Từ DEHA:ERP – hệ thống hoạch định tổng thể giúp quản lý tài chính và sản xuất một cách thông minh, đến DEHA:MES – giải pháp điều hành sản xuất chuyên sâu, mang lại cái nhìn trực quan và kiểm soát chất lượng chặt chẽ. Cuối cùng, DEHA:WM sẽ tối ưu hóa quản lý kho, từ nhập xuất đến kiểm kê, tất cả đều theo thời gian thực và dễ dàng tích hợp với SCADA, IIoT. Đừng để doanh nghiệp bạn chậm chân trong cuộc cách mạng này. Hãy kết nối với Deha Digital Solution để chúng tôi cùng bạn xây dựng tương lai sản xuất thông minh!
