Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và Việt Nam đang hướng tới tăng trưởng xanh, sản xuất bền vững đã trở thành trọng tâm chiến lược cho mọi doanh nghiệp. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội then chốt để nâng cao hiệu quả, gia tăng giá trị và củng cố vị thế cạnh tranh lâu dài. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn chuyên sâu về sản xuất bền vững: từ định nghĩa, các nguyên tắc cơ bản, đến những lợi ích và thách thức thực tiễn. Hãy cùng khám phá các phương pháp hiệu quả giúp doanh nghiệp bạn ứng dụng thành công mô hình sản xuất này.
Sản xuất bền vững là gì?
Sản xuất bền vững là quá trình sản xuất hàng hóa và dịch vụ bằng cách tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và đảm bảo các điều kiện làm việc an toàn, công bằng cho nhân viên.
Đây là một phương pháp tiếp cận toàn diện, tập trung vào việc khai thác và sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả, kinh tế hơn, đồng thời giảm thiểu tối đa chất thải và tác động tiêu cực đến môi trường.
Theo định nghĩa của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) trong khuôn khổ Sản xuất và Tiêu dùng bền vững (SCP), khái niệm này được tóm gọn là “làm được nhiều hơn và tốt hơn với ít hơn” (doing more and better with less). Điều này hàm ý rằng, sản xuất bền vững không chỉ giúp tách tăng trưởng kinh tế khỏi suy thoái môi trường mà còn tăng cường hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm thiểu sử dụng vật liệu độc hại và hạn chế lượng phát thải chất thải hay chất gây ô nhiễm trong toàn bộ vòng đời sản phẩm.
Mối liên hệ giữa phát triển bền vững và sản xuất bền vững
Sản xuất bền vững chính là một yếu tố then chốt và cụ thể hóa các nguyên tắc của Phát triển bền vững trong lĩnh vực công nghiệp. Phát triển bền vững là một khái niệm rộng lớn, bao hàm mục tiêu đáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm ảnh hưởng đến khả năng của các thế hệ tương lai trong việc đáp ứng nhu cầu của chính họ. Để đạt được mục tiêu này, phát triển bền vững được xây dựng trên ba trụ cột chính: Kinh tế, Xã hội và Môi trường. Sản xuất bền vững không chỉ là một nhánh mà còn là một phần không thể thiếu, đóng vai trò quan trọng trong việc hiện thực hóa các mục tiêu của ba trụ cột này.
Dưới đây là mối liên hệ chặt chẽ giữa ba trụ cột của Phát triển Bền vững và Sản xuất Bền vững:
| Trụ cột | Phát triển bền vững | Sản xuất bền vững |
| Môi trường | Tập trung vào việc bảo vệ hệ sinh thái, quản lý tài nguyên thiên nhiên một cách có trách nhiệm, giảm thiểu ô nhiễm và chống biến đổi khí hậu. | Trực tiếp đóng góp vào trụ cột này bằng cách:
|
| Kinh tế | Hướng đến một nền kinh tế phát triển ổn định, hiệu quả và công bằng, đảm bảo cơ hội cho mọi người và không gây cạn kiệt nguồn lực. | Thúc đẩy trụ cột kinh tế thông qua:
|
| Xã hội | Đảm bảo công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo vệ quyền con người, thúc đẩy giáo dục và y tế. | Góp phần vào trụ cột xã hội bằng cách:
|
Tóm lại, sản xuất bền vững chính là cầu nối quan trọng giúp chuyển hóa các mục tiêu rộng lớn của Phát triển Bền vững thành hành động cụ thể trong lĩnh vực công nghiệp. Bằng cách tích hợp các yếu tố môi trường, kinh tế và xã hội vào từng quy trình sản xuất, doanh nghiệp không chỉ góp phần bảo vệ hành tinh mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho sự tăng trưởng kinh doanh bền vững và có trách nhiệm.
4 nguyên tắc và mục tiêu chính của sản xuất bền vững
Để triển khai sản xuất bền vững một cách hiệu quả, các doanh nghiệp cần tuân thủ một số nguyên tắc cốt lõi và định hướng theo các mục tiêu rõ ràng. Đây là kim chỉ nam giúp tích hợp yếu tố môi trường, kinh tế và xã hội vào toàn bộ chu trình sản xuất.
| Nguyên tắc | Mô tả | Mục tiêu |
Tách suy thoái môi trường khỏi tăng trưởng kinh tế | Hướng đến việc tối đa hóa lợi ích ròng từ các hoạt động kinh tế đồng thời giảm thiểu việc sử dụng tài nguyên, suy thoái môi trường và ô nhiễm. | Đạt được tăng trưởng kinh tế mà không gây áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và hệ sinh thái, nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng. |
Áp dụng tư duy vòng đời sản phẩm | Đòi hỏi doanh nghiệp phải xem xét và quản lý tác động môi trường cũng như hiệu quả tài nguyên trong toàn bộ vòng đời của sản phẩm/dịch vụ. Điều này bao gồm mọi giai đoạn từ khai thác nguyên vật liệu, sản xuất đầu vào trung gian, quá trình sản xuất, phân phối, tiếp thị, tiêu dùng, cho đến xử lý chất thải và các cơ hội tái sử dụng sản phẩm/dịch vụ sau khi hết vòng đời. | Kiểm soát và tối ưu hóa tác động môi trường của sản phẩm/dịch vụ ở mọi giai đoạn, từ khai thác nguyên vật liệu, sản xuất đầu vào trung gian, phân phối, tiếp thị, sử dụng, đến xử lý chất thải và tái sử dụng sản phẩm/dịch vụ. |
Tận dụng cơ hội “nhảy vọt” cho các nước đang phát triển | Khuyến khích việc áp dụng ngay các công nghệ và quy trình hiệu quả tài nguyên, thân thiện môi trường và cạnh tranh hơn, từ đó tạo ra thị trường mới, việc làm xanh, và quản lý tài nguyên thiên nhiên bền vững ngay từ đầu. | Tạo ra thị trường mới, việc làm xanh và bền vững, quản lý tài nguyên thiên nhiên hiệu quả hơn, và áp dụng ngay các công nghệ hiệu quả tài nguyên, thân thiện môi trường và cạnh tranh hơn, bỏ qua các giai đoạn phát triển kém hiệu quả và gây ô nhiễm mà các nước phát triển đã trải qua. |
Đảm bảo các mô hình tiêu dùng và sản xuất bền vững | Đây là một trong 17 Mục tiêu Phát triển bền vững (Sustainable Development Goals – SDGs) của Liên Hợp Quốc, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thay đổi cách nhân loại khai thác vật liệu, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. | Đạt được sự hài hòa giữa hoạt động kinh tế với giới hạn của tự nhiên, giảm thiểu gánh nặng lên hành tinh. |
Lợi ích và thách thức khi áp dụng sản xuất bền vững
Việc chuyển đổi sang sản xuất bền vững mang lại nhiều lợi ích chiến lược nhưng cũng đi kèm với không ít thách thức. Hiểu rõ cả hai khía cạnh này sẽ giúp doanh nghiệp có sự chuẩn bị tốt nhất cho hành trình bền vững của mình.
Lợi ích của phát triển bền vững
Áp dụng sản xuất bền vững mang lại những giá trị thiết thực cho doanh nghiệp, từ hiệu quả vận hành đến lợi thế cạnh tranh trên thị trường:
- Giảm chi phí vận hành và nguyên liệu: Bằng cách tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng, nước và nguyên liệu thô, doanh nghiệp có thể cắt giảm đáng kể chi phí đầu vào và chi phí xử lý chất thải.
- Thúc đẩy đổi mới và hiệu quả quy trình: Yêu cầu về bền vững khuyến khích doanh nghiệp tìm kiếm các giải pháp sáng tạo, áp dụng công nghệ mới và cải tiến quy trình sản xuất, dẫn đến hiệu quả hoạt động cao hơn.
- Nâng cao danh tiếng thương hiệu và doanh số: Người tiêu dùng và đối tác ngày càng quan tâm đến các sản phẩm và thương hiệu có trách nhiệm xã hội và môi trường. Sản xuất bền vững giúp xây dựng hình ảnh tích cực, tăng cường lòng tin và mở rộng thị phần.
- Thu hút và giữ chân nhân tài: Môi trường làm việc an toàn, có trách nhiệm và hướng đến các giá trị bền vững sẽ hấp dẫn những ứng viên chất lượng cao và tạo động lực cho nhân viên hiện tại gắn bó lâu dài.
- Tiếp cận vốn dễ dàng hơn: Các nhà đầu tư và tổ chức tài chính đang ngày càng ưu tiên các doanh nghiệp có chiến lược bền vững rõ ràng. Điều này giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn “xanh” và các khoản vay ưu đãi.
- Giảm thiểu vi phạm quy định và rủi ro pháp lý: Tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định về môi trường, lao động không chỉ tránh được các khoản phạt mà còn giảm thiểu rủi ro kiện tụng và ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động kinh doanh.
- Tăng cường khả năng phục hồi trước gián đoạn: Bằng cách đa dạng hóa nguồn cung, tối ưu hóa chuỗi giá trị và giảm phụ thuộc vào các tài nguyên hữu hạn, doanh nghiệp trở nên linh hoạt và kiên cường hơn trước các cú sốc thị trường hay biến động về nguồn cung.
Thách thức khi triển khai sản xuất bền vững
Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, quá trình chuyển đổi sang sản xuất bền vững cũng đặt ra không ít thách thức cho doanh nghiệp:
- Chi phí đầu tư ban đầu cao và lợi nhuận ngắn hạn: Việc đầu tư vào công nghệ sạch, máy móc hiệu quả năng lượng hoặc hệ thống quản lý chất thải bền vững thường đòi hỏi chi phí ban đầu lớn, và lợi nhuận có thể không thấy ngay trong ngắn hạn.
- Thiếu nhận thức và thay đổi hành vi người tiêu dùng: Mặc dù ý thức về bền vững tăng lên, không phải tất cả người tiêu dùng đều sẵn sàng chi trả cao hơn cho các sản phẩm bền vững, và việc thay đổi thói quen tiêu dùng cũng cần thời gian.
- Quy định pháp lý phức tạp và thiếu công cụ đo lường toàn diện: Khung pháp lý về bền vững có thể phức tạp và thay đổi liên tục, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc tuân thủ. Ngoài ra, việc thiếu các công cụ và phương pháp đo lường tác động bền vững một cách toàn diện cũng là một rào cản.
- Áp lực cạnh tranh và thị trường: Trong một thị trường cạnh tranh gay gắt, việc áp dụng các tiêu chuẩn bền vững có thể làm tăng chi phí sản xuất, dẫn đến giá thành sản phẩm cao hơn, gây áp lực cạnh tranh nếu đối thủ chưa áp dụng.
- Chuỗi cung ứng phức tạp: Đảm bảo tính bền vững trong toàn bộ chuỗi cung ứng, từ nguồn nguyên liệu đến nhà cung cấp cấp 2, cấp 3, là một thách thức lớn, đòi hỏi sự minh bạch và hợp tác chặt chẽ.
- Kháng cự thay đổi và sự cần thiết của chuyển đổi thị trường lao động: Việc thay đổi quy trình, công nghệ và tư duy làm việc đòi hỏi sự thay đổi trong văn hóa doanh nghiệp và có thể gặp phải sự kháng cự từ nhân viên. Đồng thời, thị trường lao động cũng cần có sự chuyển đổi để đáp ứng nhu cầu về các kỹ năng “xanh” mới.
Hiểu rõ những thách thức này sẽ giúp doanh nghiệp chủ động xây dựng lộ trình chuyển đổi phù hợp, kết hợp với các giải pháp công nghệ và quản lý để vượt qua khó khăn và đạt được mục tiêu bền vững.
Việc chuyển đổi sang sản xuất bền vững không chỉ dành cho các tập đoàn lớn. Các doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ (SMEs) cũng có thể gặt hái nhiều lợi ích đáng kể bằng cách áp dụng một cách tiếp cận toàn diện trong quản lý vận hành. Dưới đây là 8 phương pháp thực tiễn để các nhà sản xuất, đặc biệt là SMEs, bắt đầu hành trình bền vững của mình.
8 lưu ý giúp SMEs ứng dụng hiệu quả sản xuất bền vững
Việc chuyển đổi sang sản xuất bền vững không chỉ dành cho các tập đoàn lớn. Các doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ (SMEs) cũng có thể gặt hái nhiều lợi ích đáng kể bằng cách áp dụng một cách tiếp cận toàn diện trong quản lý vận hành. Dưới đây là 8 phương pháp thực tiễn để các nhà sản xuất, đặc biệt là SMEs, bắt đầu hành trình bền vững của mình.
Xây dựng tầm nhìn dài hạn
Tập trung vào các lợi ích dài hạn là yếu tố cốt lõi của sản xuất bền vững. Doanh nghiệp nên chủ động tìm kiếm các cơ hội kinh tế phù hợp với mục tiêu bền vững.
Điều này đòi hỏi phải nhìn xa hơn lợi nhuận tài chính tức thời, xem xét tác động rộng hơn của các hoạt động bền vững đến hiệu quả vận hành, danh tiếng thương hiệu và vị thế thị trường.
Chủ động cập nhật các xu hướng và công nghệ mới trong lĩnh vực bền vững sẽ giúp doanh nghiệp thích ứng nhanh hơn với nhu cầu thị trường và yêu cầu pháp lý thay đổi, duy trì lợi thế cạnh tranh và tuân thủ quy định.
Tham khảo ý kiến các cơ quan quản lý địa phương và khu vực
Việc hợp tác với các tổ chức bền vững và cơ quan quản lý sẽ cung cấp hỗ trợ quý báu và mở ra những khả năng mới cho các hoạt động bền vững. Doanh nghiệp có thể tiếp cận các nguồn lực, ưu đãi, và hướng dẫn mà có thể không có sẵn nếu không chủ động liên hệ.
Các chương trình của chính quyền địa phương thường cung cấp các ưu đãi về hiệu quả, trợ cấp và các hình thức hỗ trợ khác cho các doanh nghiệp cam kết thực hiện các sáng kiến bền vững.
Tham vấn cũng giúp doanh nghiệp đi trước các thay đổi về quy định và điều chỉnh hoạt động của mình phù hợp với mục tiêu bền vững của địa phương, từ đó củng cố mối quan hệ tích cực với các nhà quản lý và cộng đồng.
Quản lý dự án môi trường
Đầu tư vào quản lý dự án môi trường là cần thiết để điều hướng các khía cạnh phức tạp của sáng kiến bền vững.
Tùy thuộc vào khả năng, nhà sản xuất nên cân nhắc thuê chuyên gia tư vấn hoặc chuyên gia tuân thủ để giúp xác định thách thức và khám phá cơ hội.
Việc quản lý dự án môi trường đảm bảo rằng các dự án bền vững được lập kế hoạch, thực hiện và giám sát tốt, giúp doanh nghiệp tránh những sai lầm phổ biến và tối đa hóa lợi ích từ các khoản đầu tư bền vững.
Tận dụng các giải pháp hiện có
Nâng cao hiệu quả của các quy trình sản xuất hiện có có thể là một bước tiến lớn hướng tới bền vững mà không đòi hỏi khoản đầu tư vốn lớn.
Ví dụ, các biện pháp tiết kiệm năng lượng tương đối đơn giản như tối ưu hóa việc sử dụng thiết bị hoặc nâng cao quy trình bảo trì có thể mang lại những bước nhảy vọt đáng kể về tiết kiệm chi phí và năng lượng.
Việc áp dụng các nguyên tắc sản xuất Just-in-Time (JIT) cũng có thể giúp giảm thiểu chất thải và cải thiện hiệu quả tổng thể. Ngoài ra, sử dụng các công cụ và phần mềm kỹ thuật số để hợp lý hóa hoạt động và giảm tiêu thụ tài nguyên là một cách tiếp cận hiệu quả và có thể mở rộng cho các SMEs.
Áp dụng quy trình cải tiến liên tục
Các sáng kiến cải tiến liên tục (CI) đặc biệt có lợi cho SMEs vì chúng tập trung vào các thay đổi gia tăng, dẫn đến những cải thiện đáng kể theo thời gian.
Việc sử dụng các phương pháp luận như chu trình Plan-Do-Check-Act (PDCA) giúp doanh nghiệp xác định các lĩnh vực cần cải thiện một cách có hệ thống, thực hiện thay đổi, theo dõi kết quả và điều chỉnh liên tục.
Áp dụng CI fosters (một văn hóa cải tiến liên tục), đảm bảo rằng tính bền vững trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động hàng ngày và chiến lược dài hạn của doanh nghiệp.
Đầu tư vào phần mềm sản xuất
Đầu tư vào hiệu quả sản xuất là nền tảng của sản xuất bền vững. Việc triển khai một hệ thống quản lý sản xuất như hệ thống MRP/ERP có thể nâng cao đáng kể hiệu quả và kiểm soát chi phí. Các giải pháp này giúp tối ưu hóa sản xuất, giảm lãng phí, cải thiện việc sử dụng tài nguyên và tăng hiệu quả hoạt động tổng thể, mang lại lợi ích cả về môi trường và kinh tế.
Đối với các doanh nghiệp sản xuất, việc ứng dụng các phần mềm chuyên biệt không chỉ giúp số hóa và tự động hóa quy trình mà còn cung cấp dữ liệu minh bạch, từ đó đưa ra quyết định chính xác hơn để hướng tới mục tiêu bền vững.
Kết hợp các hoạt động bền vững với phòng HR
Việc tích hợp các hoạt động bền vững vào phòng quản lý nhân sự là rất quan trọng để xây dựng văn hóa bền vững trong toàn doanh nghiệp. Điều này bao gồm việc đào tạo nhân viên về các hoạt động bền vững, khuyến khích họ tham gia vào các sáng kiến bền vững, và gắn kết các chỉ số hiệu suất với mục tiêu bền vững.
Thúc đẩy một môi trường làm việc bền vững cũng giúp thu hút nhân tài mới, những người coi trọng trách nhiệm môi trường, qua đó nâng cao danh tiếng và sự hài lòng của nhân viên.
Xác định và theo dõi số liệu hiệu suất
Xác định các chỉ số hiệu suất chính (KPIs) liên quan đến tính bền vững giúp đơn giản hóa việc theo dõi tác động môi trường của hoạt động cùng với năng suất. Việc báo cáo minh bạch các số liệu bền vững sẽ tăng cường uy tín và trách nhiệm giải trình, xây dựng lòng tin với khách hàng, nhà đầu tư và cơ quan quản lý.
Nó cũng cung cấp một khuôn khổ rõ ràng để đặt ra và đạt được các mục tiêu bền vững, thúc đẩy cải tiến liên tục và đổi mới trong các hoạt động sản xuất bền vững.
Ví dụ về các KPI liên quan:
- Hiệu suất thiết bị tổng thể (OEE): Đo lường hiệu quả của thiết bị sản xuất. Cải thiện OEE giúp giảm thời gian ngừng máy, tăng hiệu quả sản xuất, từ đó giảm tiêu thụ năng lượng và chất thải.
- Vòng quay hàng tồn kho (Inventory Turnover): Đo lường tần suất hàng tồn kho được bán và thay thế. Vòng quay hàng tồn kho cao cho thấy quản lý hàng tồn kho hiệu quả, giảm thiểu lưu trữ quá mức và lãng phí, cũng như giảm năng lượng liên quan đến lưu trữ.
- Tỷ lệ phế liệu (Scrap Rate): Đo lường lượng vật liệu bị lãng phí trong quá trình sản xuất. Giảm thiểu phế liệu giúp giảm tiêu thụ nguyên liệu thô và phát sinh chất thải, góp phần vào các hoạt động sản xuất bền vững hơn.
- Thời gian chu kỳ (Cycle Time): Đo lường thời gian để hoàn thành một chu kỳ sản xuất. Thời gian chu kỳ ngắn hơn cho thấy quy trình sản xuất hiệu quả hơn, dẫn đến tiêu thụ năng lượng thấp hơn và giảm phát thải.
Sản xuất bền vững không chỉ là một xu hướng mà là chiến lược tất yếu cho sự phát triển của mọi doanh nghiệp sản xuất trong kỷ nguyên hiện đại. Từ việc tối ưu hóa tài nguyên, giảm thiểu tác động môi trường, đến việc nâng cao hiệu quả kinh tế và trách nhiệm xã hội, mô hình này mang lại hàng loạt lợi ích vượt trội, dù đi kèm những thách thức nhất định. Việc chủ động áp dụng các phương pháp thực tiễn và tận dụng công nghệ sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ từng bước hiện thực hóa mục tiêu bền vững và gặt hái thành công.
Sản xuất bền vững với giải pháp ERP từ DEHA Digital Solutions
Để thực sự chuyển đổi và tối ưu hóa hoạt động sản xuất bền vững, việc ứng dụng công nghệ hiện đại là điều không thể thiếu. DEHA Digital Solutions, với kinh nghiệm dày dặn từ thị trường Nhật Bản, cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp xây dựng một nền sản xuất hiệu quả và hội nhập. Giải pháp DEHA:ERP của chúng tôi, được thiết kế tùy chỉnh và dễ dàng tích hợp, sẽ mang lại sự minh bạch, hỗ trợ ra quyết định chính xác, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu suất hoạt động tổng thể. Hãy liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay để nhận tư vấn chuyên sâu về giải pháp ERP phù hợp nhất cho doanh nghiệp của bạn.
